Gen. 4-: 7 '.
jec.ßptudg.
& * *
Hum. f t .
rhiiif. t. tt.
a. Cer. j. /.
SHtbr. ix. ifi
Hum. is.
foribus, &c. I n foribus peccatum adeft, cum in
cogitationibus pulfat. Cujus appetitus fiibtereft,
cique homo dominatur, fi cordis ncquitia infpe-
£ta ciciusprcmitur, Sc priufquam ad duriciam crcf-
cat, relu&anti menti lubigatur.
C a p u t X X X I .
S i redle offer as 3 redle autem non dw id a t ,
fc a a f t i .
X J Um de diferetione in bonis operibus haben-
da tra&aretur, in expof. B. Job,l. 3. adjun£tumeft:
S i reEle offeras,c£t.Recte ofFertur cum re£ta inten-
tione quid agitur : fed rede non dividitur, fi non
hoc quod pie agicur, etiam fubtiliter difccrnacur.
Oblaca enim redte dividereeft, quadibet bonano-
ftra ftudia foliicicc difeernendo penfare: quod ni-
mirum qui agere diflimulat, eciam re£te ofFerens
peccat.Sxpe namque Sc quod bono ftudio gerimus,
dum difeernere cauce negligimus, quo judicetur
fine, nefeimus. Ec nonnumquam hoc fit reatus
criminis, quodputatur caufa virtutis. Redie ergo
ofFerimus, cum bono ftudio bonuin opus agimus;
fed non redie dividimus , fi habere difcrecioncm
in bono opere poftponamus.
C a p u t X X X I I .
C a in p r im um filium Enoch vocat3 atque e x ejus no-
mine civ itatem quam condidit, appellat. <
G / Um de cavcnda vita: pra:fentis gloria tradla-
retur, in expof. B. Job, 1. 8. adjundtum eft: J u s t 1
viri quanto in cadeftibus per concernplacionis radium
inhzrcrc dcfideranc : canto in terra jedifica-
rc refugiunt, ubi fe peregrinos Sc hofpices novc-
runt, Paulo attellante, qui ait: N o fir a autem Conner
f a t io in exits efi. Et iterum : Vos autem adifica-
m in i do mum non manufaElam aternam in c a lis .Q uia
enim fandli viri in propriis gaudere defiderant,eflc
in alieno felices recufant. Injufti autem quanto
longius ab zterna: patria: hereditate divifi funt,
tanto in terra altius fundamenta cogitationis fi-
gunt. Hinc eft quod ab ipfohumana: condicionis
exordio, in electa prole, Enoch fepcimus nafeitur.
Hinc eft quod Cain primum filium Enoch vocat,
atque ex ejus nomine civitatem, quam condidit,
appellat. Enoch quippe, dedicatio dicitur. Iniqui
ergo fe in primordiis dcdicant: quia in hac vita
quod ante eft, cordis radicem plantant, ut hie ad
Votum florcant, Sc a fcqucnti patria arefcant. Unde
Sc ccontra in eledtorum parte Enoch feptimus
oritur, quia eorum vita: fefta dedicatio in fine fer-
vatur.- Hinc eft, quod atteftante Paulo, Abraham
in cafulis h a b ita t: quia habentem fundamenta civitatem,
quam fupernus artifex conftruxir, expedlat.
C a p u t X X X I I I . ,
Item unde ju p ra .
J n expof beati Job, 1. 1 6 . I n i 03, i dum corde
tranfirc ad zterna negligunt, Sc cundla przfcntia
fugitiva efle non intuentur, mentem in amorem
vita: pra:fencis figunt, &: quafi longa: habitationis
in ca fibi fundamentum conftruunc: quia in ter-
renis per defiderium folidantur. Unde Sc primus
Cain civitatem conftrnxifle deferibitur 5 ut aperte
monftraretur, quia ipfe in terra fundamentum po-
fuit, qui a foliditate a:cerna: patria: alienus fiiit.
In Gemet. ac Utic legicur, Electus ergo : In excufis mendose,
A Pcrcgrinus quippe à fummis, fundamentum in in.
fimis pofuit,qui ftationem cordis in terrenadeledla.
tione collocavit. Unde Sc in ejus ftirpe Enoch
qui dedicatio interpretatur, primus nafeitur : in
eledtorum verb progenie Enoch fepcimus Fuiftfe
perhibetur. Quia videlicet reprobi in hac vita qu*
ante eft, femecipfos ædificando dedicant. Eledii
verb ædificationis fuæ dedicationem in fine tem.
poris, id eft in feptimo tempore, expédiant. Vidcas
namque plurimos temporalia fola cogitare, hono-
res querere, ambiendis rebus inhiare, nil poll hanc
vitam requircre. Quid itaque ifti nifi in prima fc
generationc dedicanc ? Vidcas eledios nil præfcn-
tis gloria: quærere, libenter inopiam fiiftinere, ma-
B mundi æquanimiter perpeti, ut poftint in fine
coronari. 3 Eledlis ergo Enoch in leptima genera- ,
tione nafeitur : quia fui dedicationem gaudii in
extrema: retributiönis gloria requirunt.
C a p u t X X X I V . ~
V id e n s D e n s quod m u lta malitia hominum effet c»
in te r ra , cundla cogitatio cordis intenta ej-
ß t a d m a lum omni tempore, poe n itu it eum
quod hominem fe c iffc t in terra.
C / Um de modo divini eloquii per aflueta homi-
nibus verba tradlaretur, in expof.B.Jobjl.^. adjuri-
2 dtum eft : Videns Deus quod multa malitia hominum
effet in terra, &c. Quid eft quod omnipotens Deus,
qui nulla mutabilitace humanæ conditionis aftrin-
gitur, ncc ei quod efle eft, défit ex tempore, pce-
nituifFe de fua conditione deferibitur, nifi quod
plerumquc infacro eloquio ficut fapientes Dei fer-
monem trahunt à fapientibus feculi, fic nunc pro
utilitate hominis voeem in fe humanæ paffionis
ipfe Conditor hominum fumit Deus, ut videlicet
dicatur,poenituit eum, quod hominem feciJJ'et in
terra ? Cum profedtb confier, quia is qui cundta
priiis quam veniant confpicit, nequaquam poft-
quam aliquid fecerit poenitendo refipifeit. Ut ergo
mirum non eft, fi fpirituales plerumque utan-
i tur verbis carnalium : fie neque fi ipfe fub fç in-
efFabilis, Sc Creator omnium fpiritus, ut ad intel-
ledtum fuum carnem pertrahat, in feipfb carnis
fermonem format.
C a p u t X X X V .
D e area d ilu 'v ii, q u a ampla in inferioribus, & fa“
ang u ß a in ßiperioribus fu it.
C Um de reproborum multitudine fpecie tenus
intra Ecclefiam pofitorum, Sc eledtorum paucitate
tradlaretur, in expofit. Evang. homil. 38. adjun- K*1
dtum eft : A r c a in undis diluvii, qua: huius Ec-
clefiæ typum geffit, Sc ampla in inferioribus,&
angufta in fuperioribus fuit. Qua: in fummitate
etiam fua ad unius menfuram cubiti excrevit. In-
feriùs quippe quadrnpedia atque reptilia, fuperiùs
verb aves, Sc homines habuifTe credenda eft : ibi
lata extititjubi beftias habuit» ibi angufta, ubi homines
fervavir : quia nimirum fandta Ecclefia in
carnalibus ampla eft, in fpiritualibus angufta. Ubi
enim beftiales hominum mores tolerat, illic latius
finum laxat. Ubi autem cos habet, qui fpirituali
ratione fufFulti funt, illic quidem ad fummum du-
citur. Sed tarnen quia pauci fimt, anguftatur. La- jtdi
ta quippe via efi, qua ducit ad perditionem, dr mul-
iliUit. Scquimur Michael, qui.mflT. Moral, confentit.
ti fu n t qu i vadu nt p e r earn. E t angufia porta e fi qua A
ducit a d v it am , & pauci fu n t qui in v en ium earn.
Eo autem ufque area anguftatur in fummisy quo-
ufque ad menfuram unius cubiti pcrducatur : quia
in fandta Ecclefia quanto fandtiores quique funt,
tanto pauciores. Qua: in fummo ad ilium perdu-
citur, qui folus homo in hominibus, Sc fine ullius
comparatione natus eft fandtus. Qui juxta Pfalmi-
û x voeem : F a liu s e fi ficu t pa ffer unicus in adifi-
cio. Tanto ergo magis mali tolcrandi funt, quanto
etiam plus abundant : quia Sc in area: tritura
pauca funt grana qua: fervantur horreis, Sc grandes
accrvi palearum, qui ignibus comburuntur.
C a p u t X X X V I .
C a p u t X X ^ V l I .
S en j u s enim & cogitationes h um a n i cordis in m & cm. a. zt.
lum prona Ju n t ab adolejcentia fua* D Um de reprimenda ex bonis operibus gloria
tradlaretur, in expof. B. Job, 1. 28. adjundtum eft : Hum. 4;.
C o r r u p t i o n i s malum quod unufquifque no-
ftrum abotcu defideriorum carnalium fumfit, ih
provedtu a:tatis exercet. Et nifi hoc citius divina:
formidinis manus réprimât, omne conditz naturz
bonum repentè culpa inprofundumvorat. Nemo
igitur fibi cogitationum fuarum vidtoriam tribuat
cum Apoftolus dicat : N equ e qu i plantât efi a liqu id, 1 . Cor. 3. s.
neque q u i r ig a t , f e d qui incrementum dat Deut.
Item unde Jupra.
I n Commentario Ezechielis, homil. 4. ultima:
partis. A r c a quæ treccntis cubitis fieri in longi-
tudine jufla eft, a quinquàginta verb in .latitudi-
nc, triginta autem in altitudine, in uno eft cubito
confummata. Quid enim per arcam, nifi fandta Ec-
clcfia figuratur ? Qua: inreriùs ampla eft, fuperiùs
angufta, quæ Sc ccc. Sc xxx. ac l . cubitis ad unum
cubitum colligitur,quiaab ealatitudine quam fandta
Ecclefia in membris fuis adhuc infirmantibus
habet,paulifper anguftata, in altum proficiens ad
unum tendit. Ipfa enim ratio exigit ut credamus
quod in ilia arcæ latitùdine omnes beftiæj cundta-
que quadrupedia atque reptilia in inferioribus fue-
runt : homo verb atque volatilia nimirum in fuperioribus
j juxta fuperiorem etenim partem feneftra
fiiit in latere, de qua corvum Sc columbam dimifit
homo,ut fi jam diluvii tranfifFet aqua,cognofcerer.
Et quia area eadem in uno fiiit cubito confummata
, homo Sc volatilia juxta cubitum fiierunt. Re-
_dte itaque per arcam univerfa Ecclefia defignatur,
quæ adhuc in multis fuis carnalibus lata eft, in
paucis fpiritualibus angufta. Et quia ad unum hominem
, qui eft fine peccato, colligitur, quafi in.
uno cubito confummatur. Videmus etenim mul-'
tos intra ejufdem fandtæ Ecclefia: finum in fuper-
bia erigi, in carnis voluptatibus diftolvi, acquircn-
dis terrenis rebus inhiare,imperante avaritia maria
tranfirc, defervire iracundiæ, jurgiis vacarc ; pro-
ximos, quos prævalent, lædere : fed quia cos adhuc
fandta Ecclefia tolerat, ut convertantur, quafi
in arcæ laticudine deorfum beftiæ morantur.Videmus
alios jam aliéna non quærere, illatam injuriam
æquanimiter portare, rebus propriis efle contentes,
humilitcr vivere ; fed quia ifti jam pauci funt,
anguftatur area. Alios autem confpicimus etiam
pbflefla relinquere, nullum terrenis rebus ftudium
dare, inimicos diligere, carnem à cundtis voluptatibus
domare, motus omnes fub rationis judicio
premere, per cælefte defiderium contemplationis
b penna fublcvari. Sed quia tales quique valde
funt ra ri, jam juxta cubitum «ducitur, ubi homines
Sc volatilia continentur. Quæratur tamen fi
quis in eis efle valeat fine peccato, Sc nullus inve-
nitur. Quis itaque homo fine peccato e ft, nifi ille
qui in pcccatis conceptus non eft ? In uno ergo cubito
confummatur area : quia unus eft audtor, Sc
Redcmtor fandtæ Ecclefiæ fine peccato, ad quern
Sc per quern omnes proficiunt, qui fe efle pecca-
torcs noverunt.
C a p u t X X X V I I L
C r e ß ite , & mulriplicamini, Qj* implcte terram,
terror ‘veßer ac tremor ß t fu p e r cundla
animalia terra.
G Um de fervanda dodtoribus difcrcta qualita-
tc cum fubditis tradlaretur, in expofitionc B. Job,
lib. 2 i . adjundtum eft : Cre/cite, drc. P o t e n t i -
b u s viris magna eft virtus humilitatis, confidera-
tazqualitas conditionis. Omnes namque homines
natura zquales fumus,fcd acceflit difpenfatorio
ordine,ucquibufdam przlati videamur. Si igitur
hoc ä mente deprimimus, quod temporalitcr ac-
ceffit, invenimus citius quod naturalitcr furr.usi
Plerumque enim fe animo acccpta poteftas objicity
eumque tumidis cogitationibus fallit. Manu ergo
humillimz confidcrationis deprimendus eft tumor
elationis. Si enim apud femetipfam mens defeen-
dit de vertice culminis, citius planitiem invenit
namralis zqualitatis. Nam ut pr^fati fumus, omnes
homines natura zquales genuit 5 fed Variante
meritorum ordine alios aliis occulta difpenfatio
poftponit. Ipfa autem diverfitas quz acceflit ex vi-
tio, redte eft divinis judiciis ordinata: ut quia om-
nis homo iter vita: zque non graditur, alter ab al-
tero regatur. Sandti autem viri cum przfunt, non
in fe poteftatem ordinis, fed zqualitatem condi-
rionis attendunt; nec przefle gaudent hominibus,
fed prodefle. Sciunt enim, quod antiqui patres no-
ftri non tarn reges hominum, quam paftores peco-
rum fuifle memorantur. Unde Sc cum Noe Dominus
filiifque ejus poll diluvium diceret: Cre fc ite ,
d r m ultiplicamini, fubdidit: E t terror v e fie r , d r tremor
f i t fu p e r cun El a animalia terra. Homo quippe
animalibus irrationabilibus,non autem natura ceteris
omnibus prxlatus eft: Sc idcirco ei dicitur ut ab
animalibus, Sc non ab homine timeatur, quia contra
naturam fuperbire eft, ab zquali vellc timeri.
Cundti ergo qui prarfunt, non in fe poteftatem debent
ordinis, fed zqualitatem penfare conditionis.
Nam fic, ut diximus, antiqui patres noftri paftores
pecorum, Sc non reges hominum fuifle memorantur.
Et tamen nccefle eft, ut restores ä fubditis ti-
mcantur, quando ab eis Deum minime timeri de-
prehendunt: ut humana faltemformidine peccare
metuant, qui divina judicia non formidant. Nequaquam
namque przpofiti ex hoc quarfito timo-
re fuperbiunt, in quo non fuam gloriam, fed fub-
ditorum juttitiam quzrunt. In eo autem quod me-
turn fibi a perverse viventibus exigitur, quafi non
Gen. p. t.
Hum. 22. &
Et Reg. Pä/l.
t.z .iâ p . 6.
Vitiolîffimè in' cxcufis fexaginta verb. Quod lane contra faerie
aenptura- teftimomum pugnat.
Tom. I V .
fc Excufi , fenntu fubltvart.