tuurlijke grens tusschen liet gebied der rivier van Landak en dat
der rivier van Sambas, tevens de grens der beide rijken van die
namen, is bet gebergte dat in het geheel van deze zijde het stroom-
gebied der Kapoeas bepaalt, van den Bajang Mioet tot aan den
Pandan l). Eene heuvelenreeks, die zieh van dezen laatsten zuid-
waarts tot aan den Boekit Batoe uitstrekt, en waartoe de Seboeroe,
Penjoeboengan, Sapa en Ringo behooren 2) , scheidt verder het gebied
der rivier van Landak van dat der rivier van Mampawa. Zuid-
waarts van den Boekit-Batoe vormt de rivier Sepata, een tak der
Landak-rivier, de grens tusschen Landak en Mandor. De westelijke,
meer aanzienlijke arm van dien stroom, de rivier van Mandor ge-
heeten, doorsnijdt het mijn-district van dien naam, hetwelk dus
inderdaad tot bet gebied der Landak-rivier behoort. De Mandor
neemt de Sepata op even boven hare uitwatering in de rivier van
Landak, d ie , naar eene daar gelegen kampong, den naam van
Koewala Terap draagt 3). Westwaarts strekt zieh het distrikt
Mandor uit tot aan zee, terwijl aan de kust de rivier van Pon-
tianak zijne zuidelijke, die van Pinjoe zijne noordelijke grens
vormt. Deze laatste, ook Bahoe Besar geheeten 4), vormt de grens-
sebeiding tusschen Mandor en Mampawa 5). Laatstgenoemd staatje
ligt längs de beide oevers der rivier van Mampawa, die met de
Kapoeas in geen verband s ta a t, maar welker gebied van te weinig
gewigt is , om afzonderlijk en voor meer dan een aanhangsel van
het gebied der Kapoeas te worden gerekend. De grens van Mampawa
tegen Sambas wordt gevormd door de rivier Doeri 6) , en de
*) Zie boven, blz< 3.
s) Yan Lijnden N. T . , bl. 568, aangevuld uit zijne kaart vergeleken met
die van Melvill.
s) Van Lijnden N. T . , bl. 5 4 7 , 5 6 7 , 5 7 8 , Tobias W . , bl. 10. De
Stuers H S ., bl. 8 : „ De gewone en kortste weg naar Mandor is den reg-
terarm der rivier van Pontianak op te varen tot aan de Koewala Terap,
vanwaar men eene kleine rivier, die van Mandor genaamd, oproeit.”
Op de kaart van van Lijnden en die gevoegd bij Yerwikk. heet de andere
tak boven de vereeniging Sepata, doch op de kaart van van der Graaff,
die aan laatstgemelde tot grondslag heeft verstrekt, door eene schrijffout,
Sepana. Thomson, p. 120, zegt: „Sapatah is at the mouth of the Mandor,
a considerable stream, which falls into the Landak.” Sepata schijnt hier dns
als naam eener kampong voor te komen; doch op eene figurative kaart van
een gedeelte van Borneo’s Westkust, opgemaakt door den generaal de Stuers,
vind ik aan de uitwatering der Mandor de kampong Terap aangewezen.
4) Op de kaarten van Melvill van Carnbde en van der Graaff.
5) Van Lijnden N. T . , bl. 567.
6) 'Tobias W. , bl. 1 0 .
landen noordwaarls van die rivier längs de kust tot aan het voorge-
bergte Batoe Belat gelegen, worden reeds tot Sambas gerekend, en zijn
even als die, welke zieh van daar tot aan den mond der Sambas-ri-
vier längs de kust uitstrekken, door Chinesche mijnwerkers bewoond.
Na deze dorre, maar onvermijdelijke schets van het grondgebied,
hetwelk wij in dit hoofdstuk zullen beschouwen, willen wij trachten
de Landak-rivier en hare voornaamste takken wat nader te
leeren kennen, om daarna ook op het land längs de rivier van
Mampawa een vlugtigen blik te werpen.
De rivier van Landak wordt gevormd door de vereeniging van
twee andere stroomen, aan wier zamenvloeijing de kampong Moenggo
of Monggo, de voormalige hoofdplaats van het Landaksche rijk, is
gelegen. Van deze beide bovenarmen draagt de westelijke den naam
van Bentjoekei en ontspringt uit den berg Toengal op de grenzen
van Sambas; de andere, die den naam van Batang-oeloe of rivier
van Djamboe draagt *), ontspringt bij Soengkoeng in het gebied van
Sangoiiw, en neemt aan hären regteroever de Padeh, Beheh en eenige
kleinere spruiten op. Eerst eene halve dagreize beneden Monggo, ter
plaatse waar de tegenwoordige hoofdplaats van Landak, meestal met
denzelfden naam als het rijk genoemd, doch bij de inboorlingen
dien van Ngabang dragende, gelegen is , wordt de rivier van Landak
voor bandongs bevaarbaar, waarom men zou kunnen gissen, dat
de verplaatsing van den rijkszetel in het belang van den handel
heeft plaats gehad. Hooger kan men de rivier en hare bovenarmen
slechts met sampans bevaren. Beneden Ngabang neemt de rivier
van Landak nog de Senga en de Sampas op, en veel lager, slechts
een dag roeijens tegen stroom op boven hare vereeniging met de
Kapoeas, ontvangt zij door middel van den Koewala Terap de wate-
ren der rivieren van Mandor en Sepata 2).
De afstand van Pontianak naar Ngabang kan, tegen stroom op,
zelfs met een snelroeijend vaartuig, in niet minder dan vijf of zes
dagen afgelegd worden 3). De eerste merkwaardigheid, die deze vaart
*) Sommigen onderscheiden tusschen de Batang-oeloe en Djamboe, zeg-
gende dat de eerste door de vereeniging der laatste met de Padeh ontstaat
(Ritter, bl. 159). Het verschil is onbeduidend.
*) Van Lijnden N. T ., bl. 546, 5 4 7 , Ritter, bl. 1 5 5 , 156.
s) Ritter, bl. 155. Daarentegen spreekt van Lijnden, bl. 5 7 3 , slechts
van drie dagen. Thomson, p. 121: „though three days already upon our
wa y , we have not yet made half the distance to Landak, all of which we
expected to make in four.”