Wanneer wij het niet zeer geloofwaardige verhaal van sommi-
g e n , dat de diamant in het Matansche zelf gevonden en door den
vinder den Sultan van dat rijk ten geschenke aangeboden werd,
ter zijde stellen, komen de verschillen berigten tlaarin overeen,
dat deze kostbare steen uit handen van den Pangeran van Landak
in die van den Sultan van Sukkadana overging ; doch omtrent de
wijze, waarop dit geschiedde, zijn door Europescbe schrijvers twee
onderling strijdige verhalen te boek gesteld. Volgens het eene
zou een Landaksche vorst, bij gelegenheid van zijn huwelijk met
eene prinses van Sukkadana, den diamant als een bewijs van
vriendschap aan den Sultan van dat rijk geschonken hebben *) ;
daar naar Landak terug, dien steen weder medenemende; — de geweld-
dadige inval der Sukkadaners in het Landaksche om daarover wraak te
nemen; de weder-bemagtiging van den diamant door hen ter dier gelegenheid
; — het inroepen der hulp van den Sultan van Bantam door den Yorst
van Landak, om zieh wederkeerig te kunnen wreken , onder belofte van
hem steeds als zijn leenheer te zullen erkennen, en het tüchtigen van Sukkadana
, ten gevolge van dien , door de magt der O. I. Compagnie, ver-
eenigd met de Bantammers, in 1686 plaats gehad hebbende, zijn allen
daadzaken , trouw naar die overlevering geschetst.” Ik moet hierbij alleen
aanmerken dat de bedoelde tuchtiging van Sukkadana, hier, blijkens Va-
lentijn en anderen, ook Bitter zelven in de „Indische h e r in n e r in g en b l.
1 7 5 , dertien jaren te vroeg is gesteld. Voor ’t overige maakt ook G-. Mülle
r , bl. 289, gewag van eene andere overlevering, volgens welke de diamant
bij gelegenheid van het huwelijk eener Landaksche prinses met eenen prins
van Sukkadana in handen der vorsten van laatstgenoemd rijk zou geko-
men zijn; en het is deze, meer met het gewone verhaal overeenstemmende
versie, die, in verband met de meening, dat de diamant reeds in het
bezit van Giri Koesoema zou geweest zijn, hem op het denkheeld heeffc
gebragt der allegorische verklaring, reeds bl. 142 met een woord vermeld,
en die hierop nederkomt: „ Poetri Boenkoe , dochter en erfgename van
Landak, zeer schoon van gestalte en uitmuntend door verstand, trok de
opmerkzaamheid van den Panembahan Giri Koesoema, vorst van Soengei
en Sukkadana, tot zieh, die om hare hand aanhield. Batoe Praboe, in
den beginne niet gezind om de erfgename van Landak aan eenen regereh-
den vorst uit te huwen, bewilligde hierin eindelijk en begeleidde zijne dochter
op de reis naar Soengei, waar hij de bruid aan hären aanstaanden gemaal
overgaf, en de grootste en kostbaarste schat, welken Landak bezat, aan
Sukkadana overging.” Deze verklaring sebijnt mij niets dan eene ijdele
vernufts-speling, onbestaanbaar met den tijd, waarin door de overlevering
zelve, waarop zij steunt, het vinden van den diamant geplaatst wordt.
') Gronovius, bl. 3 4 0 , die in strijd met het boven, bl. 140, gezegde,
den Segima en den Danau Badja voor denzelfden steen houdt, maar daar-
entegen van een kleineren diamant, dien de Landaksche vorst bij dezelfde
gelegenheid als huwelijksgift aan zijne bruid zou gegeven hebben, onder
den naam van Sepale, gewaagt. Dat een diamant van zoo onberekenbare
waarde als een vrijwillig gesebenk aan den Sultan van Sukkadana zou
gegeven zijn, is op zieh zelf reeds niet waarschijnlijk; en ook dit doet de
volgens de andere, die vrij wat meer gezag heeft, en zieh beter
in den van elders bekenden gang der gebeurtenissen voegt, zou zij
zieh als volgt hebben toegedragen.
Nadat de Pangeran van Landak reeds menig gevaar, dat hem
om den wille van zijnen diamant bedreigdhad, gelukkig was door-
geworsteld, bedacht eindelijk de Sultan van Sukkadana 1) een plan
om zieh daarvan meester te maken. Deze Vorst had eene dochter,
d ie, hoewel reeds vrij bejaard, nog ongehuwd was. Een plegtig
gezantschap verscheen uit zijnen naam te Monggo, om deze prinses
aan Nia Abbas, den jongeren broeder des regerenden Pangerans,
als bruid aan te bieden, doch onder de duidelijk en krachtig uit-
gedrukte voorwaarde, dat hij den diamant als bruidschat zou me-
debrengen. De Pangeran, minder vereerd door het aanbod, dan on-
tevreden over de voorwaarde, durfde echter het voorstel van zijnen
magtigen leenheer niet afslaan. Met den titel van Radin bekleed,
en door een talrijken stoet begeleid, vertrok Nia Abbas met het
kostbaar kleinood naar Sukkadana, waar hij met veel luister in-
gehaald, tot Pangeran verheven, en met des Sultans dochter, die
alles behalve schoon en beminnelijk was, door den echt verbonden
schaal ten voordeele van Bitters verhaal overslaan. Maar bovendien, ho8
is dan , volgens Gronovius, het ontstaan van den oorlog tusschen Sukkadana
en Landak te verklären ? De uitgegeven tekst van zijn verslag is hier
zeer onvolledig; maar in het HS., bl. 4 , leest men daaromtrent het vol-
gende: De Landaksche prins, van wien in den tekst is gesproken, zou,
ten gevolge van zijn huwelijk, den troon van Sukkadana bestegen hebben,
en inmiddels de regering over Landak aan zy'ne vrouw, fe- Batoe Bonkok
geheeten, — hebben toevertrouwd, doch haar later van Monggo hebben
laten weghalen, om de beide rijken onder een gemeenschappelijk bestuur
te brengen. Dit zou bij de hoofden van Landak groote ontevredenheid
gewekt en hen genoopt hebben de hulp van Bantam in te roepen. Indien
nu met deze Batoe Bonkok, wat ontwijfelbaar schijnt, Batoe Boenkoe,
de echtgenoot van Giri Koesoema bedoeld is , dan wordt dit verhaal door
de berigten in ons derde hoofdstuk en de omstandigheid, dat de oorlog
van Bantam met Sukkadana zeker wel 70 jaren na den dood dier Yorstin
is uitgebroken, voldoende wederlegd. De vraag blijft slechts, of zoo schro-
melijke verwarring werkelijk in de inlandsche overleveringen heerscht, dan
wel de berigtgever zelf die door misverstand en achteloosbeid heeft te
weeg gebragt.
*) Bitter noemt hem, bl. 1 7 1 , Mahmoed ; doch een vorst van dien
naam komt noch bij Müller, noch bij Netscher onder de Sultans van Sukkadana
voor. Men denke aan eene verwisseling der weinig verschillende
namen Mahmoed en Mohammed ; want het kan niet twijfelachtig zijn of
de gebeurtenissen , die ik ga verhalen, hadden plaats onder de regering
ven Mohammed Zeinoe’d-din.