nagenoeg met dat der ontvangsten gelijk staat, en er derhalve, daar de
recognitie-gelden aan het Ned. Gouvernement ten bedrage van f 4000
’sja a rs, naar het gevoelen des aangehaalden schrijvers, de opbreng-
sten der kleine mijnen aan de kongsie verslinden, in wedrwil van
de hefüng sommiger belastingen, bezwaarlijk sprake zou kunnen zijn
van eene algemeene kas van eenige millioenen , gelijk, volgens het
oordeel van den Pangeran Ratoe van Sambas, de kongsie van Montrado
zou bezitten 1). Dat de winsten van den bijzonderen werkman zoo
gering. zouden zijn als door den heer van de Graaff is ondersteld,
schijnt evenmin aannemelijk, wanneer wij elders de bewering lezen,
dat velen 100 tail en meer hebben overgewonnen, en door den mijn-
arbeid den grondslag hebben gelegd voor een aanzienlijk vermögen
2). Ook geeft hij zelf to e , dat de berekening op geheel
ontoereikende grondeu steunt, vooral ook dewijl dikwijls geheele
klompen gouds worden aangetroffen, waaronder er in de laatste
tijden ter zwaarte van 20 en meer tail zijn voorgekomen 3). Men
mag veilig aannemen, dat de Chinezen al het mogelijke dogn om de
resultaten van hunnen arbeid voor de Europesche ambtenaren te verbergen,
en het onmogelijk is, bij het gebrek van goede grondslagen
ter berekening, tot eene juiste schatting daarvan te geräken. Wanneer
de mijnarbeiders weinig teekenen van uiterlijke welvaart vertoonen
en er morsig en haveloos uitzien, dan is dit welligt grootendeels
te wijten aan hunne zucht om zoo spoedig mogelijk zooveel over
te winnen, dat zij öf naar het vaderland terugkeeren, öf althans
zieh op Borneo zelf aan een leven van minder zwaren arbeid en
minder ontbering kunnen overgeven 4).
l) Van Kervel, bl. 194.
s) Van Kervel, bl. 194.
s) Van de Graaff G ., bl. 398.
*) Vgl. Rapport der Staats-commissie, t. a. p . , bl. 9 5 , Francis, bl. 26.
VIERDE HOOFDSTUK.
De zeerooverij op Borneo. — Oudheid en oorzaken der zeerooverij. — Mid-
delen door de 0 . I. Compagnie gebezigd om de zeerooverij te bcteugelen. —
Levenswijze en karaktfer der Orang-laut. — De Boeginesche vorst Radja Ali
liernieuwt den strijd tegen de Compagnie en roept de bulp der Ilanons m. —
Aanvallen der Ilanons op Riouw en Banka. — Hnune verbindtenissen met de
vorsten van Borneo’s Westkust. — Woonplaatsen, vaartuigen, togten en ka-
rakter der Ilanons. — Rooverijen van Broenei. — Zee-Dajaks. — Rooversta-
tions aan de Zaid- en Oostkast.
Een Britsch schrijver veroorloofde zieh niet lang geleden de
schampere, maar onbillijke uitdrukking, dat het Nederlandsch Gouvernement
zijn gezag in den Indischen Archipel met de zeeroovers
deelt. Met meer regt zou men kunnen beweren, dat op Borneo s
Westkust, in de 27 jaren, verloopen sedert de Compagnie, door
het vertaten barer etablissementen, hären steun aan den Sultan van
Pontianak onttrok, alle wezenlijke uitoefening van magt tusschen
de Chinezen en de zeeroovers verdeeld was. De vorsten van Sambas
en Matan maakten zelve gemeene zaak met de roovers en de
geheele Westkust was een tooneel van verwarring en geweld, dat,
hoe men ook over de werking zoowel van het vroeger als later
Europeesch gezag möge oordeelen, genoegzaam toont, dat het thans
volstrekt onmisbaar is geworden voor vorsten en volken, die het
vermögen om zieh zelven te besturen geheel verloren hebben.
Het is bekend, dat sommige schrijvers den oorsprong der zeerooverij
gezöcht hebben in de monopolien der Oost-Indische Compagnie,
die vele bevolkingen van de middelen om op eerlijke wijze
te bestaan beroofden *). Deze meening — wij aarzelen geen oogenl)
Zie b.v. Raffles in de „Introduction” op Leydens Malay Annals, p. IX.