we schulden vermijdende, leide hij zieh met ernst toe op de liqui-
datie van zijns vaders verwarde zaken, die echter in zoodanigen
toestand waren, dat hij een aanzienlijk deel der taak aan zijnen
opvolger, Sultan Othman, heeft moeten overlaten. De Arabieren en
andere bediiegers, die zooveel misbruik van zijns vaders vertrou-
wen gemaakt hadden, verwijderde hij langzamerhand uit zijn rijk,
ofschoon hij voortging aan de Arabische handelaars vrijdom van
regten toe te kennen, ten gevolge waarvan b. v. in 1811 Pontianak
door twee schepen regtstreeks van Maskate bezocht werd. De Boe-
ginesche smokkelaars noodzaakte hij de vastgestelde regten te be-
ta len , hetgeen echter bij den bekenden tegenzin dezer n a tie , om
zieh aan dergelijke heffingen te onderwerpen, ten gevolge had, dat
zij grootendeels ophielden zijne haven te bezoeken 1); Ook het
getal der Chinesche jonken, die Pontianak bezochten, vroeger van
8 tot 15 ’s jaars bedragende, was nu tot hoogstens vijf gedaald.
Fan Siam kwamen jaarlijks twee of drie kleine jonken, hoofdzake-
lijk met zout bevracht, maar welker lading zelden meer dan eene
waarde van 700 of 800 Spaansche matten bedroeg. De invoer met
Engelsche schepen werd in 1810 op 210,000, in 1812 op 311,000
realen geschat. Hij bestond voornamelijk uit opium (in 1810 95
kisten van gemiddeld 1000 realen de kist) en lijnwaden. De invoer
dezer artikelen met Boeginesche praauwen was waarschijnlijk
veel aanzienlijker, doch kon, daar zij zieh aan geen onderzoek
willen onderwerpen, niet met naauwkeurigheid bepaald worden.
Eene ruwe berekening, in 1815 gemaakt, stelt den gezamenlijken
invoer op 200 kisten opium, 1500 corges 2) zwart linnen, 1000
corges Gerassen, 2000 pikols ijz e r, 250 kojangs zout en 1200
kojangs rijst. Koetei en Passir op de Oostkust, vroeger hoofdzake-
lijk door de handelaren van Pontianak van opium, lijnwaden en
ijzer voorzien, zagen sedert de opkomst van Poeloe Pinang die
behoeften schier alleen onder Engelsche vlag aangevoerd 3).
De inkomsten van den Sultan bestonden uit de inkomende regten
, de regten op het vervoer naar de bovenlanden, de hoofdgel-
*) Leyden, p. 47.
*) Corge, het Portugesche „corja” , is cene in Indie in den manufaetnurhandel
gebruikelijke uitdrukking voor een aantal van 20 stukken. Gerassen
zijn, meen ik , eene soort van wollen stofien, naar de Daitsche stad
Gera genoemd.
) Leyden, p. 5 1 , Raffles, p. 7 4 , Moor, Notices o f the lud. Arch*,
p. 1 7 4 , Bloem H S ., bl. 1 5 , 1 6 , Tobias H S ., bl. 66.
den der Ghinezen en eenige andere van ondergeschikt belang. Het
tarief van inkomende regten was matig gesteld en bedroeg 6 per-
cent op de lijnwaden, 50 realen op de kist opium, 1 reaal per
pikol ijzer, staal, tin of salpeter, 6 realen per kojang zout, 4
realen per kojang r ijs t, 2 realen per pikol was uit de bovenlanden.
In 1812 rekende men, dat op den geheelen invoer met Engelsche
schepen slechts omtrent 9000 realen aan regten betaald
waren. Van het kojang zout werden andermaal 6 realen geheven
bij het vervoer naar de bovenlanden; de gezamenlijke uitvoer der-
waarts werd gerekend omtrent 8000 realen aan regten of tollen op
te leveren. Het hoofdgeld der Chinezen werd op 16000 realen geschat,
waarbij nog kwam een reaal van elken Chinees die zieh in
het rijk kwam vestigen, en 15 van elken terugkeerenden 1). eze
opgaven leveren geen toereikenden grondslag voor eene berekening
van het gezamenlijk bedrag der inkomsten op; maar het is gemak-
kelijk na te gaan, dat zij bezwaarlijk voldoende konden zijn voor de
behoeften van eenen Vorst, die met het onderhoud eener zoo talrijke
familie en de kwijting van zoo aanzienlijke schulden bezwaard was ).
Het is dus geenszins te verwonderen dat Sultan Kasim, schoon
zieh van alle openlijke deelneming aan den zeeroof onthoudende,
echter gaarne de gelegenheid aangreep, om zieh een deel van den
buit toe te eigenen. Hij werd althans daarvan meer nog dan zijn
vader verdacht gehouden, en zeker is h e t, dat vaak geroofde goede-
ren van Roeboe, Kandawangan en Blitong naar Pontianak ten verkoop
gebragt werden en een aantal Javanen, door de roovers gevangen
gemaakt, er zonder hoop op verlossing in slavernij verkwijnden 3).
In uiterlijk voorkomen en manieren had Sultan Kasim veel van
zijns vaders minzaamheid, beschaafde manieren en vleijende taal
geerfd; zijne houding was achtbaar en vorstelijk, en in den om-
gang met Europeanen was zijne beleefdheid geheel op de Europe-
sclie leest geschoeid. In verstand en oordeel muntte hij zoozeer
boven het gros der Maleische vorsten uit, dat men hem den bijnaam
van »de verständige” gegeven vindt. Velen, die met hem slechts
oppervlakkig in aanraking kwamen, zijn daarom onuitputtelijk in
zijnen lof; doch die hem van nader bij leerden kennen, zagen m
hem slechts den sluwen veinsaard en geslepen intnguant. Groot
‘) Leyden, Moor en Bloem, t. a. p.
*) Tobias H S ., bl. 48.
8) Bloem HS., bl. 14; vgl. Leyden, p. 42.