zieh in de vaartuigen en het paalwerk nestelt, e n , hoe schijnbaar
onbeduidend, ze allengs geheel vernielt *); — ziedaar eene vlugtige
optelling van wat mij bij het doorbladeren der schrijvers over Bor-
neo’s natuurlijke historie het eerst in het oog viel. Eene meer
opzettelijke vermelding verdient het heerlijke schouwspel, dat de
vunrvlieg op Borneo aanbiedt. Men kan het op de meeste rivieren
dken avond genieten, ter plaatse waar de oevers inet den bekoor-
lijken rambei-boom prijken. Wanneer men in het duister zooda-
nige piek nadert, bevindt men zieh eensklaps als in de danszaal
van een tooverpaleis, door duizenden van flikkerende en zwevende
kaarsen verlieht, die door het donker kristal van het riviervlak
worden teruggekaatst 2).
Het kost mij moeite van de dierenwereld op Borneo te scheiden;
doch mijn bestek gedoogt geene verdere uitweiding. Ik neem van
haar afscheid met het volgend tafereel, aan een kundig reiziger
ontleend. ■> Wanneer bij ons de zon ondergaat, weerklinkt te naau-
wernood een geluid in het oor der in slaap gewiegde aarde, maar
in Borneo begint naauw het daglicht te tanen, of een vreemd,
nachtelijk koor vervult de lu c h t, dat zonder ophouden tot den
morgen voortduurt. De zangers in dit koor der kinderen van het
duister zijn zeer talrijk, en aan ieder is zijne bijzondere rol aan-
gewezen. Eene onderaardsche tor opent het concert van uit den
donkeren schoot der aarde, en maakt een luid, aanhoudend, zingend
geraas, dat door de kronkelingen van het hol in een zacht gegons
wordt verkeerd. De kikkers volgen dezen muzijkalen voorganger
op den voet, en doen de poelen weergalmen van hun krassend
gekwaak. De klagelijke, eentoonige noten van den geitemelker (eene
soort van uil), bij tusschenpoozen geuit, weerklinken op somberen
toon. De krekels, nog niet vermoeid van hun lang dagwerk, doen
hun luid lied aanhoudend hooren; de sprinkhanen, langbeenige koris-
t e n , tjilpen met alle magt daar tusschen op de hun eigene vrolijke
wijs. Een aanhoudende, eentoonig kermende kreet, door een onbekenden
zanger geuit, laat zieh den ganschen nacht door verneinen.
Nu hoort gij het afgebroken, fluitend en klepperend geluid van een
reusachtigen sabelsprinkhaan; dan een hei en zilverachtig gepiep;
dan we£r een zacht en liefelijk gefluit; een oogenblik later een
schor gekwaak, een scherpen gil of een zacht, gorgelend keel-geluid.
De geheele Symphonie, indien ik ze zoo noemen mag, dit requiem
voor den zinkenden dag, op een afstand gehoord, herinnert u die
bijzondere gewaarwording onder den naam van » ruischen der
ooren” bekend; er is geen ophouden, geen ru st, geen tijd tot
ademhalen; steeds gaat het geluid zijn gang, nu klimmend, dan
dalend en wegstervend, dan met vernieuwde kracht losbarstend;
ieder zanger schijnt er naar te streven, door den toon bij tusschenpoozen
sterker aan te zetten, al zijne mededingers te over-
schreeuwen 1).”
Onder de dierlijke voortbrengselen van Borneo ontbreken dezulke
niet, die belangrijke handels-artikelen vormen.. De eetbare vogelnestjes
hier gevonden worden voor de uitnemendste van den Archipel ge-
houden. Onmetelijke hoeveelheden wilde was geven de bosschen
voor de moeite van het inzamelen prijs. De bezoar, eene steenaar-
dige zelfstandigheid met het voorkomen van bruine of groenachtige
keijen, die zieh in de maag van onderscheidene dieren vormt, voor-
maals ook in Europa als eene soort Van algemeen geneesmiddel
boven goud en edelgesteente begeerd, is een der oudste titels van
Borneo’s glorie, en maakt nog, wegens zijne onderstelde kracht als
tegengillt, een voornaam artikel van binnen- en buitenlandschen
handel uit 2). Dat kaap Oensang aan de Oostkust olifantstanden
oplevert, zagen wij boven. De civetkatten, daartoe door de inboor-
lingen in kooijen gehouden, scheiden de kostbare reukstof a f, op
*) Adams, p. 2 7 1 , 272; vgl. Low, p. 8 8 .
*) Ned. zeereizen, I I , bl. 2 4 6 , 2 4 7 , G. Muller, bl. 3 6 8 , van Lyndon
N. T ., bl. 5 6 5 , Temminck, p. 1 5 0 , Logan, p. 5 2 6 , 5 2 7 , Eenige aan-
teekeningen omtrent de vaart en handel van Java op Banjar-massing (in
Tindal en Swart, Verhandelingen en berigten betrekkelijk het zeewezen en
de zeevaartkunde, nieuwe volgorde, D. V , bl. 68—76) , bl. 7 2 , Neder-
landsck Handelsmagazijn, art. Bezoar.