verspreide berigten, Borneo’s Westhust betreffende, bijeengebragt, met zorg ver-
geleken en behoorlijk geschift en geordend werden, eene groote gaping in onze
letterkünde betreffende onze bezittingen in den Indischen Archipel beter zou
kunnen worden aangevuld, dan ik mij immer had voorgesteld. Veel wat mij
aanvankelijk nog duister was, ontving licht uit eene groote menigte geschreven
en nog onuitgegeven stukken, die mij van verschillende zijden door belang stellende
vrienden en begunstigers mijner Studien werden aangeboden. En zoo
rijpte allengs bij mij het plan, om mij niet tot eene bloote uitgave van het
rapport van den heer d e s tü e k s met inleiding en aariteekeningen te bepalen,
maar het in eene algemeene beschrijving en geschiedenis van Borneo’s Westkust
in te weven, waarbij, behoudens het licht dat het voor mij bij de bewerking
van andere gedeelten zou ontsteken, zijn hoofdinhoud in een enkel hoofdstuk
zou worden zamengedrongen. Nadat ik ook hiertoe de welwillende toestemming
van den heer d e s tu e k s had verworven, besloot ik in den aanoang des vorigen
ja a rs mijne krachten aan het onderwerp te beproeven in eene reeks van
voorlezingen, uitgesproken in de Afdeeling Koophandel der Maatschappij Felix
Meritis, die ik later met de noodige wijziging en aanvulling voor de pers
wilde omwerken. B ij deze omwerJdng, die in de meeste gevallen tevens uit-
werking werd der vroeger slechts aangestipte bijzonderheden, erlangde mijn
opstel eene zoodanige uitgebreidheid, dat ik mij genoodzaakt zag het in twee
deelen te splitsen, van welke thans het eerste aan den belanghebbenden lezer
wordt aangeboden.
Men zal welligt verwonderd zijn, dat ik mij in dit werk tot de Westkust,
o f juister Wester-Afdeeling van Borneo heb bepaald, en niet liever getracht
heb eene algemeene beschrijving en geschiedenis van het geheele eiland zamen
te stellen. Wie echter een blik werpt op den omvang, dien reeds nu mijn boek
heeft erlangd, zal gemakkelijk beseffen, dat reeds alleen de vrees voor eene
te uitgebreide taak mij daarvan moest terughouden. I k zou dan genoodzaakt
zijn geweest te doen, wat ik vooral niet wilde doen: ik zou eene dorre schets
hebben moeten leveren, in plaats van een tafereel dat zooveel mogelijk het land
in al zijne trekken en kleurschakeringen teekent; ik zou dan een boek hebben
moeten leveren, dat misschien met nut had kunnen worden geraadpleegd, maar
aan mijne eigene denkbeeiden van de regte wijze om de geschiedenis te schrij-
ven, aan de eischen van historische kunst, die ik mij zelven gesteld heb, niet,
ook maar in de verte, zou hebben beantwoord. Uit een historisch oogpunt
vooral vormt de Wester-Afdeeling een vrij wel op zieh ze lf staand geheel,
welks geschiedenis natuurlijk wel eenigermate, maar toch zoo weinig met die
der overige deelen van Borneo zamenhangt, dat eene afzonderlijke behandeling
ongetwijfeld haar regt heeft, en voor eene pen, zoo weinig geoefend als de
mijne, uitsluitend raadzaam moest worden geoordeeld. Voeg h ie rb j, dat over
de meeste andere gedeelten van Borneo reeds meer uitvoerige en meer algemeen
bekende geschriften bestaan, dat de onuitgegeven stukken, die ik kon raadple-
gen, schier uitsluitend tot de Wester-Afdeeling betrekking hebben, dat juist dit
gedeelte des eilands op dit oogenblik de aandacht bijzonder tot zieh trekt.
Haar echter tot regt verstand van mijn werk eene algemeene kennis van het
eiland Borneo, die wat ver der reikt dan de zeer oppervlakkige voor Stellingen,
die ik bij de meerderheid der lezers zal moeten veronderstellen, een onmisbaar
vereischte is , heb ik eene inleiding vooraf doen gaan, die van de natuurlijke
gesteldheid en de geschiedenis van het geheele eiland zooveel mededeelt, als ik
noodig achtte voor ieder, die zieh behoorlijk voorbereid tot de lezing van mijn
werk wil zetten.
I k heb gemeend in een werk van dezen a a rd , waarin ik beproeven wilde
onze kennis van Nzderlandsch-Indie wezenlijk een stap voorwaarts te brengen,
zeer zorgvuldig rekenschap te moeten geven van de bronnen, waaruit ik geput
heb. Men zal dus in mijn werk geen enkel f e it vermeld vinden, waarbij ik
mijne autoriteit niet heb opgegeven, en in geval van strijdige getuigenissen zal
men overal, zelfs ten aanzien van bijzonderheden, die misschien aan sommigen
onbeduidend mögen toeschijnen, de punten van verschil en de redenen der
voorkeur door mij aan de eene o f andere meening o f voorstelling gegeven, in
mijne noten ontwikkeld vinden. Mögen die noten nu daardoor een eenigzins
afschrikwekkend voorkomen erlangd hebben, dan kan ik gerustelijk den raad
geven, die bij het lezen over te slaan. Z ij beheizen een in mijn oog onmisbaar
aanhangsel tot een historisch werk, dat zonder de kritiek der getuigenissen allen
vasten grondslag mist; maar ik ben mij bewust van niets in de noten geplaatst
te hebben, dat, wijl het tot regt verstand van den tekst noodig i s , in den tekst
zelven eene plaats behoorde te vinden. Naar mijne gedachten moeten in een
wel geschreven werk de functien van tekst en noten geheel ver schillend en beider
attributen geheel gescheiden zijn , en mag althans nimmer in dm tekst de kennis
van den inhoud der noten ondersteld o f daarnaar verwezen worden.
Bij de groote menigte der eitaten in de noten was eene verkorte wijze van
aanhaling wenschelijk en noodzakelijk. I k heb eene lijst en verklaring der
daarbij gebezigde verkortingen voor de Inleiding geplaatst, die tevens een over-
zigt geeft van de bestaande literatuur over Borneo. B it overzigt is echter niet
geheel volledig, eensdeels wijl eene groote menigte kleinere stukken o f slechts
eene enkele maal aangehaalde werken, die zonder verkorting geciteerd zijn,
niet daarin zijn opgenomen, anderdeels dewijl onder de boeken, die de voor