dien naam, met zijn koel en kristalhelder water, tuimelend over
rotsbrokken of längs kiezelsteenen ridselend , met duizend slinge-
ringen kronkelt x).
Voorbij Saberang worden de oevers der rivier allengs hooger en
verhelfen zieh veelal eenige voeten boven het water, dat echter ook
hier nog in het regen-saizoen somtijds buiten zijne bedding treedt2);
Voor 5t overige bieden zij niets opmerkelijks aan tot men de hoofd-
negerie Ngabang nadert, die ik thans wat breeder moet beschrijven.
De negerie Ngabang ligt aan de vereeniging van een kleinen
stroom , die hären naam draagt, met de rivier van Landak. De
heer Ritter beschreef haar voor eenige jaren als bestaande uit om-
trent 250 ellendige, meest van boomschors vervaardigde huizen,
met een groot doch vervallen planken-huis in het midden, waarin
de Vor s t , voormaals Pangeran , thans Panembahan getiteld , zijn
verblijf houdt. Hij schat de bevolking op omtrent 4000 zielen,
die, ofschoon grootendeels van Dajaksche, en slechts voor een klein
gedeelte van Maleische en Javaansche afkomst, de Mohammedaan-
sche godsdienst belijden, en in het diamant-graven en den ruilhan-
del met de aan de zijtakken der rivier gevestigde Dajaks hunne
voornaamste middelen van bestaan vinden. Ofschoon er geene wel-
vaart heerscht, is e r , volgens hem , toch ook volstrekte armoede
onbekend, daar de opbrengst der rnijnen , ofschoon veel minder
dan in vroeger eeuwen, nog voldoende is, om in de behoeften der
bevolking te voorzien 3).
Nog ongunstiger is het tafereel, dat een ander reiziger, de Ame-
rikaansche zendeling Thomson, eenige jaren later dan het verblijf
van den heer Ritter op Borneo, van Ngabang ophangt. Alles ver-
keerde er in den ellendigsten toestand, hetgeen voornamelijk aan
de gierigheid en afpersingen van den Panembahan werd toegeschre-
ven. De huizen zagen er uit alsof zij op het punt waren over de
hoofden hunuer bewoners ineen te störten, en de inwoners durf-
den niet het geringste spoor van welstand vertoonen, uit vrees van
zieh van eenig misdrijf beschuldigd en hunne goederen verbeurd
*) Thomson, p. 121.
s) Thomson in de Singapore Free-press van 24 November 1842; vgl.
Ritter, bl. 155.
8) Ritter, bl. 1 5 5 , 156. Francis, bl. 3 1 , stelt de bevolking op 3030
zielen, t. w. 2850 Maleijers, 120 Chinezen en 60 Europesche militairen
met vrouwen en kinderen. Doch de post van militairen is thans ingetrok-
ken en het getal Chinezen zeer verminderd.
verklaard te zien , niettegenstaande men beweerde, dat velen rijk
in goud en diamanten waren. Ofschoon men geloofde, dat de Panembahan
in het bezit van groote schatten was, kon zijn paleis
in vervallen toestand met de hutten zijner onderdanen wedijveren.
De grond in den omtrek van Ngabang, ofschoon tot die deelen van
Landak behoorend, die voor den landbouw goed geschikt zijn, lag,
met uitzondering eeniger Chinesche tuinen, geheel onbewerkt, en
alle soorten van levensmiddelen waren schaarsch en duur, zoodat
zelfs een hoen of eend naauwelijks anders dan door tusschenkomst
der afpersingen van den Panembahan te bekomen was 1).
De heer van Lijnden schat het aantal huizen te Ngabang of
Landak op slechts 60 2) , ’tgeen in vergelijking met het getal,
door den heer Ritter opgegeven, in de veronderstelling dat beide
cijfers juist zijn, voor een grooten achteruitgang in de laatste jaren
zou getuigen. Ik denk echter dat de opgave van den heer Ritter
wat ruim, die van den heer van Lijnden wat bekrompen is.
Als eene bijzonderheid mag nog vermeld worden, dat de Panembahan
van Landak, bij uitzondering, niet slechts buifels, maar
ook eenige koeijen bezit 3).
Opwaarts van Landak is de eerste plaats, die onze aandacht verdient,
de oude hoofdplaats Monggo. Deze kampong ligt op de
landpunt gevormd door de vereeniging der beide bovenarmen van
de Landak-rivier, op een eenigzins verheven, zandig terrein, van-
waar zij hären naam, die »heuvel” beteekent, ontleent. De ligging
is aangenaam en zelfs schilderachtig te noemen. Men ziet er eenige
koffijboomen, die welig groeijen en bloeijen; doch er is niets, dat
er met eenige zorg *wordt aangekweekt 4).
Wij moeten nu nog nadere kennis maken met de bovenarmen
der Landak-rivier. Die welke van Monggo bij het opvaren links
af naar Sambas gaat, t. w. de Bentjoekei of Mentjoekei, wordt,
volgens een reeds vroeger vermeld spraakgebruik, door de inboor-
lingen ook Batang-kiri of linkertak geheeten; terwijl de andere arm,
de Djamboe, ook wel Batang-kanan of regtertak geheeten wordt.
Op beide deze rivieren, maar vooral op de Djamboe, die een zeer
sterk verval heeft, wordt de vaart door eene groote menigte riams
*) Thomson, p. 1 2 2 , en in de Free-press, t. a. p.
*) Yan Lijnden N. T ., bl. 573.
8) Van Lijnden N. T ., bl. 5 6 5 , 612.
*) Thomson, p. 1 2 2 , Ritter, bl. 156.