slaapvertrekken, het gewone verblijf der vrouwen en kinderen, en
den h aa rd , die echter somtijds buiten ’s huis is geplaatst. Het
houtwerk is aan deze hnizen noch geschaafd , noch behouwen, en
slechts met rotan aaneen gebonden; geen enkele spijker is er voor
gebruikt, en zij worden zelfs door de bamboezen huizen der Javanen
in duurzaamheid overtroffen. Daarbij zijn ze doorgaans siecht
onderhouden, en wanneer ze verlaten worden, hetgeen, als een
gevolg van den afkeer om in de woning te blijven, waarin een
lid des gezins is overleden, een zeer gewoon geval is , breekt men
ze nogtans niet af, maar laät de sloping aan den tijd over, die
veelal de stijlen het längste spaart. Er zijn echter eenige weinige
huizen, op welke deze onbehagelijke beschrijving niet geheel toepas-
selijk is. De zeer gegoede inwoners bouwen hunne woningen op
stijlen van ijzerhout en dekken ze met sirappen van dezelfde ,hout-
soort, die door den tijd eene graauwachtige kleur krijgen, schier
gelijk aan die onzer Ieijen. Balken en stijlen zijn op de bij ons
gewone wijze gelascht en verbonden en de planken, die den wand
vormen, zijn gespijkerd. Zulke huizen zijn echter zeldzaam en gaan
schier voor paleizen door 1).
De schatting van de bevolking der stad is even uiteenloopend als
die van de bevolking des ganschen rijks. Sommigen kennen aan
de stad Pontianak 19000 inwoners toe 2); de heer van Lijnden,
de jongste en naauwkeurigste berigtgever, niet meer dan 6000,
terwijl hij het getal der huizen op 1000 stelt 3). Het voornaam-
ste middel van bestaan is de handel, die aan Pontianak eene vrij
groote levendigheid schenkt, vooral sedert deze plaats, bij besluit
van 18 Februarij 1 8 3 3 , even als Sambas, tot eene vrijhaven
verklaard werd 4) , al is het ook dat deze -maatregel, wegens de
handhaving van ’s Gouvernements zout- en opium-monopolie en
van het verbod tot invoer van ammunitie en buskruid, niet geheel
den günstigen invloed oefende, dien men daarvan verwacht
en bedoeld had 5). Tusschen de oevers der beide rivieren ziet
*) Van Lijnden N. T ., bl. 5 7 4 , 5 7 5 , Francis, bl. 2 8 , van de Velde,
bl. 6 3 , 64.
s) Francis, bl. 2 8 , v. d. Velde, bl. 64. Het verdient öpmerking dat
volgens Francis meer Maleijers en Boeginezen in de stad, dan in het ge
heele rijk (zie bl. 4) zonden moeten wonen.
*) Van Lynden N. T ., bl. 573.
*) Staatsbl. van N. I ., 1 8 3 3 , n°. 8 .
*) Kochussen , bl. 33.
men een groot aantal, deels zelfs aanzienlijke vaartuigen ten anker
liggen , terwijl eene menigte kleine praauwen gesradig met koop-
waren af- en aanvaren 1).
Men kan den handel van Pontianak verdeelen in binnenlandschen
en buitenlandschen. De binnenlandsche handel wordt deels over
zee met andere plaatsen der Westkust, deels längs de Kapoeas
en hare zijlakken gedreven; doch de menigvuldige kleine vorsten
lgngs dien stroom leggen door hunne afpersingen daaraan groote
belemmeringen in den weg, die echter , sedert de overeenkomsteu
met het Ned. Gouvernement in 1847 gesloten , grootendeels, zoo
wij vertrouwen , zijn opgeheven. Om over de bedrijvigheid, door
dezen handel veroorzaakt, te doen oordeelen, merk ik op dat in
1847 van de verschillende plaatsen der Westkust en der boven-
landen 429 vaartuigen aankwamen, houdende 1260 last, terwijl
472 vaartuigen, houdende 1413 la s t, naar dezelfde plaatsen ver-
trokken. In 1830 waren deze cijfers 466 vaartuigen van te zamen
1749 last en 309 vaartuigen van 1470 last. De waren , die over
zee te Pontianak worden aangebragt, vervoeren de daar wonende
Chinezen en Boeginezen naar de hoofdplaatsen der onderscheidene
binnenlandsche rijkjes, waar zij ze aan de vorsten en handelaars
verkoopen of tegen de voortbrengselen der binnenlanden verruilen.
De vorsten leveren de van Pontianak aangebragte waren, als zout,
tabak, zwart linnen, ijzer enz ., aan de Dajaks tegen buitensporige
prijzen, die zij in rijst en andere voortbrengselen van hunnen
handenarbeid voldoen, zoodat wij hier eerder aan een vorm van
belasting dan aan een tak van handel te denken hebben. De Boe-
ginesche en Maleische kooplieden, in de binnenlanden gevestigd,
drijven met de Dajaks ruilhandel, voor zoo ver hun dit door de
vorsten vergund wordt, en zijn opkoopers der artikelen, voor den
afvoer naar Pontianak bestemd. Vele kooplieden, die te Pontianak
te huis behooren, hebben ook vrouwen in de bovenlanden , dewijl
zij door die huwelijken aldaar het burgerregt verkrijgen en minder
van de knevelarijen der vorsten te bjden hebben.
De buitenlandsche handel, waartoe het verkeer met alle landen
buiten de Wester-afdeeling van Borneo, en dus ook met de gewesten
der Zuid-Ooster-afdeeling en der Noordkust van dat eiland gere-
kend wordt, is schier geheel zeehandel, ofschoon ook eenig verkeer
over land met Broenei en Banjer-massin bestaat. Deze zeehandel
’) Francis, bl. 28.