treden Kapoeas in onmiddellijke aanraking komende, vertoond heb*
ben. Doch men weet tbans dat het verschil van jaargetijde op de
uitgestrektheid en den vorm grooten invloed heeft, daar gedurende
den regentijd, door de zweilende wateren der rivier, een onafzien-
bare plas ontstaat van onderscheidene dagen roeijens in den omtrek,
die den vorm der meiren geheel doet verdwijnen; maar in het
drooge jaargetijde slechts de diepere deelen, afzouderlijk onder de
reeds vermelde namen bekend, met water gevuld blijven, en het
overige zieh als met gras bewassen land vertoont. Uit het meir
Loewar kan men door kleine takken boven Salimbouw en bij Djong-
kong weder in de Kapoeas komen 1).
Op den tegenovergestelden oever vertoont zieh een lange heuvelen-
rÜ bij Poenei, en bij Djongkong, op kleinen afstand van de rivier,
een dubbele door een zadelrng verbonden berg, Sindoro geheeten,
meer opmerkelijk door zijne gedaante dan door zijne hoogte. Boven
Boenoet wordt het terrein over het algemeen weder hooger en heu-
velachtig, doch naauwkeuriger berigten beginnen ons hier te ont-
breken 2).
De opmerkiugen der reizigers omtrent het terre in , die ik ge-
tracht heb in eenige hoofdtrekken zamen te vatten, leiden in het
algemeen tot de uitkomst, dat het stroomgebied der Kapoeas geene
bergen van aanzienlijke hoogte bevat, zoo als Java en Sumtra die
in grooten getale aanbieden. Wij moeten echter niet uit het oog
verliezen , dat de bezoekers hunne waarnemingen grootendeels heb-
ben gemaakt op of in de onmiddellijke nabijheid van den hoofd-
stroom ; dat zij slechts enkele zijtakken een eindwegs zijn opgevar
ren ; en dat omtrent het diepere binnenland, hooger dan de Malo
of Ambaloh-rivier, alle zekere berigten ontbreken. De medegedeelde
opmerkingen hebben dus meer betrekking tot de heuvelenrijen en
*) De berigten omtrent dit meir of deze meiren bij Tobias W . , bl.
9 , Earl, p. 2 5 2 , 2 5 3 , Low, p. 8 , Blume, bl. 158, v. Lijnden N. T .,
bl. 5 5 0 , zijn, even als de afbeelding op de kaarten van von Derfelden,
Melvill en Groll, tegenstrijdig en moeijelijk te vereenigen. Ik vlei mij echter
dat zieh door mijne voorstelling de meeste tegenstrijdigheden als van
zelve zullen oplossen. Tijdens de ontdekking heeft men de beide grootste
eilandjes, ter eere van den Gouv.-Generaal en den toenmaligen Commissaris
voor Borneo, Eiland van der Capellen en Eiland Tobias genoemd (zie
Handl. tot de Aardrijksk. van Nederlands O. I. bezittingen, bl. 192). Hier-
naar moet eene ongelukkige, te laat ontdekte misstelling in de Inleiding,
bl.' V I I I , verbeterd worden.
toppen over het gebied der Kapoeas verspreid, dan tot de geberg-
ten, die het noord- en zuidwaarts begrenzen. Deze vertoonen zieh
beiden het hoogst kort nadat men, uit de Delta komende, denstroom
is beginnen op te varen. Men ontwaart dan in het Noorden de
aanzienlijke hoogten, die de bovenlanden van Landaken Sangouw,
waarschijnlijk het hoogste land der Westkust, bezetten, en de
waterscheiding vormen eerst met het gebied der rivier van Sam-
bas, en vervolgens met dat der Serawak- en Sadong-rivieren aan de
Noordkust. Te gelijker tijd bespenrt m en , den blik naar het Zui-
den wendende, in het verschiet de bergen van Simpang, met de
hooge toppen van den zonderling gevormden Spontiak en den Mahm.
Deze laatste zetten zieh onafgebroken voort, tot waar zieh het wijde
zij dal van den Melawi opent, en d e , bovendien, zoo het schijnt,
niet zeer hooge Kaminting-keten tot zeer aanmerkelijken afstand van
de Kapoeas terugwijkt. Gering schijnt de verheffing der noordelijke
grens van het Kapoeas-gebied op de hoogte van Sintang en verder
oostwaarts, en ook het zuidelijk grensgebergte schijnt zieh eerst in
den Madei weder als tot aanmerkelijke hoogte stijgend voor te doen.
Dit gebergte moet drie of vier dagreizen boven Boenoet gelegen zijn;
een der voornaamste boventakken van de Kapoeas, de Madei of
Mandei-rivier, die zieh twee en een halven dag roeijens boven Boenoet
met dien stroom vereenigt, neemt daaruit zijnen oorsprong 1).
Het kan echter naauwelijks twijfelachtig zijn, of in de diepere
binnenlanden van Borneo, die ons nog schier geheel onbekend zijn,
moeten zieh de bergen over eene aanmerkelijke uitgestrektheid tot
aanzienlijker hoogte verhelfen. Het groote aantal breede en diepe
rivieren, waardoor zieh dit eiland onderscheidt, wäre anders schier
onverklaarbaar. Overeenkomstig met hetgeen wij op Sumatra vin-
den, mögen wij tevens tot het besluit komen, dat hier breede hoog-
dalen of tafellanden lusschen de bergketenen zullen worden aange-
troffen. Die hoogere gebergten kunnen echter slechts nabij de
oostelijke grens van het Kapoeas-gebied aanvangen en moeten in
het geheel vooral in het binnenland van noord-oostelijk Borneo voor-
komen, waar b. v. de hooge waterval van Pandasan (Tampasoek) in
het gebied van Pappal — voor den hoogsten van den ganschen aard-
bodem gehouden, — zieh nederstort van den rand van een pla-
‘) Yan Lijnden N. T . , bl. 5 4 3 , 5 5 4 , 552. Ygl. over het Madei-ge'
bergte wat boven bl. 5 , noot 1 , gezegd is.