tracten voor'de levering van zekere hoeveelheden gesloten *), en niî
zeer oulangs is door den heer van den Dungen Gronovius concessie
gevraagd, om aan de rivier van Koetei op grooter schaal steenkolen
voor partikuliere rekening te graven, — een verzoek waarop aan-
vankelijk eene günstige beschikking is gegeven 2). Tot dusverre heb-
ben gewigtiger exploitatiën reeds plaats gehad op Laboean door eene
Britsche Compagnie, en in het gebied van Banjer-massin door het
Nederlandsch Gouvernement. Ten gevolge der zending van Dr. Schwa-
ner in 1843 zijn in dit laatste distrikt eene reeks van ontdekkingen
gedaan. In 1843 begaf de heer Schwaner zieh naar Batavia, om
mondeling mededeeling van zijne bevindingen te doen, en keerde in
October terug met de magtiging, om op eene geschikte plaats eene
mijn te openen. Dit werd het eerst beproefd aan het spruitje Hatoe-
wan van de rivier Batoe-api, op eene plaats, die wegens den snellen
stroom der rivier den naam droeg van Riam; doch deze plek bleek
ongelukkig gekozen. Men groef wel is waar in 1847 en 1848 om-
streeks 300,000 Amsterdamsche ponden bruikbare kolen, maar eene
goede gelegenheid tot vervoer ontbrak. Bovendien bleken zij, aan wie
de leiding der werkzaamheden was toevertrouwd, ongeschikt voor
die taak, terwijl het met veel moeite en hooge kosten bijeenge-
bragte werkvolk ziek werd of vlugtte. Reeds in 1847 werd het
établissement op verminderden voet gebragt en in November 1848
werd het geheel opgebroken. Inmiddels had de heer Schwaner zijne
onderzoekingen voortgezet en meerdere lagen ontdekt; en toen de
proef aan de Hatoewan bleek tegen te vallen, gaf de Gouverneur-Ge-
neraal in het laatst van 1847 last, om eene nieuwe mijn op eene
digter bij Banjer-massin gelegen en daardoor voor den afvoer beter
geschikte plaats te openen. Men koos daartoe den berg Pengaron,
mede aan de rivier Batoe-api en op het gebied des Sultans, welke
vorst zieh slechts met weêrzin tot toestemming liet bewegen. Hier
leidde, ten gevolge der betere" en gezondere ligging en der meer
*) Over de kolen der Westkust spreek ik elders uitvoeriger. Contracten
omtrent de levering van steenkolen van Koetei, in 1848 en 1849 gesloten,
worden vermeld in het regeringsverslag over 1849, t. a. p., bl. 9.
*) Algem. Handelsbl. van 21 Sept. 1853.
doeltreffende inrigting, de arbeid weldra tot zeer goede resultaten,
en de gegraven steenkolen bleken van uitmuntende hoedanigheid te
zijn. In September 1849 kwam de Gouverneur-Generaal in persoon
naar Banjer-massin, voornamelijk ook om de werken aan den Pengaron
in oogenschouw' te nemen. Hij vond deze in een Staat van
ontwikkeling, die zijne günstige verwachtingen nog verre overtrof,
gaf aan den waarnemenden resident Gallois en aan den heer
von Gaffron, die in 1840 tot directeur der mijn was aangesteld,
zijne bijzondere tevredenheid te kennen, opende in persoon op den
2gsten September de groote galerij voor de regelmatige bewerking
en ontginning bestemd, en schonk aan deze eerste duurzame vesti-
ging tot steenkooldelving in Nederlandsch-Indie den naam van Oranje-
Nassau. Nog in hetzelfde jaar werden in het moederland eenige
bekwarne werklieden uit de omstreken van Maastricht aangenomen,
die in 1830 reeds aan den arbeid deel namen. In 1849 werden
1160 ton van 2000 Amsterdamsche ponden gedolven, en in 1830
was deze opbrengst reeds tot 3043 ton stukkolen en 1300 ton
gruis vermeerderd. Daar in de laatste jaren onderscheidene be-
kwame ingenieurs voor het mijnwezen naar Indie vertrokken zijn,
en daardoor voor dezen tak van industrie in Indie een nieuw tijd-
perk is aangebroken, bestaat er alle grond om te verwachten, dat
bij toeneming goede uitkomsten verkregen en weihaast ook op andere
punten mijnen geopend zullen worden 1).
*) Dit kort overzigt is getrokken uit het regeringsverslag over 1 8 4 9 ,
t. a. p., bl. 8 , 9, en dat over 1850, bl. 3. Die eene meer volledige kennis van
de geschiedenis der steenkooldelving in Banjer-massin en van de genomen
proeven verlangt, kan, behalve de gemelde verslagen, Gregory S., Schwaner
N. T. en Bleckmann, de volgende berigten raadplegen: E. de Waal,
Steenkolen in Nederlandsch Indie (Indisch Magazijn, Jaarg. I , Dl. I I , bl.
231—253), bl. 249—253; Exploitatie der steenkolenmijnen op Borneo, in
T. v. N. I., 1 84 9 , I I , bl. 271—2 7 4 , bl. 3 3 6—339; S. Bleekrode, Toelich-
ting van onderzoekingen in Neerl. Indie (T. v. N. I., 1850, I I , bl. 201—204),
bl. 202—204; Iets omtrent de Borneosche steenkolen, Indisch Archief,
1 8 4 9 , Dl. I I , bl. 152— 157; Steenkolen van Borneo, Indisch Archief, 1850,
Dl. I , bl. 238; üitgestrektheid der kolenlagen van Riam en Pengaron,
Natuurk. Tijdschr. v. N. I ., Jaarg. I I , bl. 183; C. de Groot, Verslag van
proeven met Indische steenkolen, Natuurk. Tijdschr. v. N. I . , Jaarg. I I I ,
bl. 3 4 1 , 342 ; Rapport der speciale commissie, benoemd bij Kon. besluit
van 25 Febr. n°. 26 (overgedrukt in het Natuurk. Tijdschr. voor N. I .,
Jaarg. I I , bl. 80—1 0 7 ), bl. 91— 93.