laatste gewesten vormden voorheen het rijk Plia-la. Vervolgt men
zijnen togt verder naar het Westen, dan komt men aan het
gebied Tjoe-ga-tiao-la (Sukkadana). Juist aan het Zuideinde van
den bergkelen (het Ratoes-gebergte, dat de schrijver als eene voort-
zetting der bergen van Palawan schijnt te beschouwen) ligt Ma-
schin (Banjer-massin).” Aan den heer Jacquet danken wij de
hoogstwaarschijnlijke gissing, dat, in deze vreemdsoorlige beSthrij-
ving van het eiland Borneo, Pha-la eene transscriptie is van Pappal,
hetwelk thans de naam is van een distrikt tusschen Maloedoe en
Broenei gelegen 1).
Ik hecht in het minst geen gewigt aan de getuigenis van den
Chineschen geschiedschrijver, dat Pha-la in de zevende eeuw schat-
ting aan China betaalde, omdat dit niets anders is dan eene ge-
wone Chinesche pogcherij, die in den grond niets meer beteekent,
dan dat handelsbetrekkingen met China waren aangeknoopt. Dat
deze werkelijk reeds zoo vroeg met Borneo’s Noordkust beslonden,
kan niet op goeden grond worden geloochend, al is het ook, dat
wij aangaande de hervatting van het verkeer met Java geene bij-
zonderheden kunnen bijbrengen, hooger* opklimmende dan de
jaren 990—9 9 4 , toen de Maharadja van Java of Zabedj aan
Tai-tsoeng, den tweeden Keizer van de latere Soeng-dynaslie, een
gezantschap en geschenken zond 2). Een tweede gezantschap van
Java wordt gezegd naar China gekomen te zijn tusschen 1107
en 1110, onder de regering van Hoei-tsoeng, die van 1085—1125
*) Klaproth, t. a. p ., p. 520— 522, met de dclaircissemens van Jaequet,
ald., T. X I (1 8 3 3 ), p. 6 9 , 7 0 , S. Müller, a. w ., bl. 6 2 , 63.
s) S. Müller, a. w ., bl. 44. Volgens Gützlaff, a. w ., S, 305—3 0 8 ,
regeerde Tai-tsoeng van 976— 997. Hij noemt bem als den tweeden vorst
der Soeng-dynastie, die bij van de baar onmiddellijk voorafgaande Tjao-
(Tsehdu-) dynastie onderscheidt. Doch de heer Hoffmann —■ van wien de
mededeelingen omtrent het verkeer der Chinezen met den Indischen Archipel
bij Müller eigenlijk afkomstig zijn — noemt Tai-tsoeng een vorst van
de dynastie Tjao, niettegenstaande het Chinesche berigt van „ het regerende
huis Soeng” gewaagt. Moet men hieruit afleiden, dat de tweede Soeng-
dynastie soms slechts als eene voortzetting der latere Tjao-dynastie beschouwd
wordt? — Bij Raffles, t. a. p., komt hetzelfde berigt voor, doch de namen
zijn zeer onduidelijk. Von Humboldt, t. a. p., heeft er uit opgemaakt, dat
het hervatte verkeer met Java plaats had tusschen 960 en 966. Bij Raffles
heet de Javaansche Vorst die het gezantschap aan Tai-tsoeng zond, Bak-
lo-cha, bij Müller, waarschijnlijk beter, Mo-lo-tja, als Chinesche transscriptie
van Maharadja, zoo als, blijkens de Arabische berigten, Inleiding, bl.
X X X I I , noot, aangehaald, de Vorst van Java of Zabedj in de Xde eeuw
genoemd werd.
regeerde en tot hetzelfde stamhuis als Tai-tsoeng behoorde 1).
Willen wij aan de bijgebragte getuigenissen niet alle gezag ont-
zeggen, dan leeren zij duidelijk, dat het verkeer van China met
den Indischen Archipel, in strijd met Crawfurds gevoelen 2),
veel ouder is dan de reis van Marco Polo (1291), hetgeen trou-
wens uit eene onbevooroordeelde Iezing van dien schrijver zelven
genoegzaam blijkt. Hij geeft eene naauwkeurige beschrijving van
de jonken, in welke de Chinesche kooplieden naar Indie voeren.
Alvorens Indie te beschrijven zegt h ij, de \ele eilanden te willen
vermelden die van daar oostwaarts liggen, en beschrijft alsdan
eerst Japan, en vervolgens de talrijke eilanden der Chinesche *zee,
waaronder hij de wateren van den Archipel begrijpt. Hij verhaalt
verder, dat de Chinesche zeelieden, die deze eilanden hezoeken,
groote winsten behalen, en in den winter vertrekken, om in den
zomer terug te keeren, omdat de wind in deze beide saizoenen
uit tegenovergestelde hoeken waait, en ben in het eene naar de
eilanden, in het andere weder huiswaarts voert 3). Wat intusschen
hier vooral onze aandacht verdient, is wat deze schrijver van Java
verhaalt, dat hij niet persoonlijk bezocht en slechts naar hporen
zeggen beschrijft. Hij zegt, dat het, volgens de getuigenissen der
zeevarenden die het naauwkeurig kennen, als het grootste eiland
der wereld is aan te merken en een omtrek heeft van meer dan
3000 mijlen; dat h e t, onder andere voortbrengselen, groote hoe-
veelheden goud oplevert, en dat het door vele Chinesche kooplieden
bezocht wordt, die er een uitgebreiden handel drijven 4). Met het
eerste is in overeenstemming, dat hij aan Sumatra, welks Oostkust
hij als ooggetuige leerde kennen, den naam van Giava Minore
geeft 5). Houden wij nu in het oog, dat de Javanen, vöör de op-
komst van het Maleische rijk, het heerschende ras in dän Archipel
waren en waarschijnlijk reeds zeer vroeg kolonien op eenige punten
van Borneo’s West- en Zuidkust hadden gesticht 6) , dan zal men
het niet onwaarschijnlijk achten, dat vreemde zeelieden, die niets
’) S. Muller, a. w ., bl. 44; vgl. Raffles, t. a. p. Over Hoei-tsoeng
zie Gutzlaff, a. w ., S. 323— 329.
s) Zie Crawfurd I I I , p. 1 5 9 , 1 6 0 , uitvoerig wederlegd door Logan,
p. 603— 610.
8) Travels of Marco P o lo , by Murray (18 4 4 ), p. 2 7 1 , 276.
*) Marco P o lo , p. 278.
') S. Muller, a. w., bl. 2 1 , Marsden, History of Sumatra, p. 4.
) Vgl. boven, bl. 185, en Inleiding, bl. X X X I I , noot.