of zoogenaamde kongsies s ta a t, en het gezag van den Sullan van
Sambas alleen in naam erkent. De Dajaks leven hier met de Chi-
nezen doorgaans op broederlijken voet; zij zijn vaak door huwelij-
ken met hen vermaagschapt, worden tot hunne feestmalen toegela-
ten en spreken veelal hunne taal, terwijl de vorsten geen andere
voordeelen van hen trekken, dan die uit den gedwongen ruilhandel
voortspruiten, in welken de Dajaks, in weerwil der verregaande
woekerwinst van hen gevorderd, zoo zij slechts zout en tabak
verkrijgen kunncn, gemakkelijk berusten. Toen de assistent-resident
van Sambas, van de Graaff, in 1844 Montrado bezocht, waren
daar een getal van ruim 1000 Dajaks uit de omslreken vereenigd,'
die door de Chinezen op eene gulle en gastvrije wijze behandeld werden
1). Niet altijd echter is de verhouding zoo vreedzaam, en ik zal
in het vervolg meermalen proeven der verdrukking hebben bij te
brengen, die de Dajaks vaak van de Chinezen ondergaan ; maar
het schijnt dat de Chinezen, wanneer zij Dajaksche vrouwen huwen,
de ouders en dikwijls de geheele familie onder hunne besclierming
nemen 2).
Men kan dit gansche gebied, naar de vijf voorname thans be-
staande mijn-vereenigingen, die zoogenaamde groote mijnen of nams
bewerken, in vijf distrikten splitsen, te weten Sepang, Boedoek,
Loemar, Montrado en Larah ; de menigvuldige kleinere vereenigin-
gen, tot de bewerking van sangsa’s of kleine mijnen gevormd, zoo-
wel als de kampongs bij de mondingen der rivieren, staan allen tot
eene der hoofd-kongsies in naauwere betrekking, en kunnen gerekend
worden daarmede een geheel uit te maken. De grenzen tusschen deze
distrikten zijn echter niet wel met naauwkeurigheid te bepalen. In
het algemeen kan men aannemen, dat Sepang, waartoe ook de
reeds vermelde plaatsen Pamangkat, Sebawi en Seminis behooren,
zieh aan de kust van de Sambas-rivier tot aan de Sebangkouw,
Boedoek van de Sebangkouw tot aan de Selakouw, en Montrado
van de Selakouw tot aan de Doeri uitstrekt. Landwaarts in worden
de noordelijke en zuidelijke grenzen dezer distrikten door den
loop dierzelfde stroomen bepaald; ten Oosten wordt Sepang, ofschoon
ook de Chinesche vestiging in het landschap Siding aan de Kiri-
rivier daartoe gerekend wordt, in het algemeen door den linker-
bovenarm der kleine Sambas-rivier begrensd, terwijl zieh vandaaraf
‘) Van de Graaff R ., bl. 6 9 , 70,
*) E a r l, p. 2 9 3 , 294.
oostwaarts tot aan de groote rivier het gebied van Loemar uitstrekt.
Montrado breidt zieh binnenwaarts uit tot aan den voet van het ge-
bergte Bawang, terwijl oostwaarts vandaar Larah aan de boventak-
ken der groote rivier, tusschen Loemar ten Noorden en het Pan-
dan-gebergte op de grenzen van Mampawa. en Landak ten Zuiden,
gelegen is 1). De assistent-resident van Sambas, van Kervel, stelde,
in eene in 1848 aan bet Gouvernement aangeboden memorie,
het aantal der Chinezen, buiten vrouwen en kinderen, in Sepang
op 3 0 0 0 , of met inbegrip van Pamangkat, Seminis en
Siding op omtrent 9 0 0 0 , in Boedoek op 1 0 0 0 , in Montrado
op 16,000 , in Loemar op 2000, in Larah op 5000, welke cij-
fers, te zamen met 500 Chinezen ter hoofdplaats, een totaal
van weinig minder dan 34,000 Chinezen in het rijk van Sambas
zouden vormen 2).
Het voorname ‘middel van bestaan dezer kolonisten is de goudgra-
yerij, die ik elders in bijzonderheden zal doen kennen; ’t is het
goud alleen dat de Chinesche volkplantingen naar Borneo’s Westkust
heeft gelokt. In Boedoek wordt ook koper en , vermengd met het
goud, veel platina aangetroffen, doch het eerste wordt niet gegra-
ven en het laatste, onder den naam van mas-kodok (paddengoud),
als nutteloos weggeworpen.. Voormaals maakte platina te Sambas
een artikel van handel u it, doch de geringe prijs in verhouding
tot de moeite der inzameling heeft dien tak van industrie geheel
doen vervallen 3). Nevens den mijnarbeid, verschaffen echter ook
handel en verlei handwerken, landbouw en visscherij, aan een aan-
zienlijk deel dezer nijvere bevolking de middelen tot levensonder-
houd. De handel wordt voornamelijk gedreven door de vestigingen
*) Van de Graaff G ., bl. 386.
s) Van Kervel, bl. 190. In 1844 stelde de assistent-resident van de
Graaff (R ., bl. 71) de bevolking van Montrado op slechts 6000 zielen,
maar die opgave betreff enkel de hoofdplaats, en het getal wordt aan-
merkelgk grooter, indien men de bevolking van Sinkawang, Koelor, Te--
ngahan, Pakotjin, Djintang, Sedouw, Soengei-Raja en andere tot de kongsie
Montrado behoorende plaatsen medetelt. Dezelfde schrijver zegt, R ., bl.
7 2 , dat de bevolking jaarlijks toeneemt, en dat de kongsie Montrado
(Larah daaronder gerekend) te allen tijde 4000 man onder de wape-
nen kan brengen. Ik geloof dat de laatste oorlogen geleerd hebben, dat
liunne magt veel grooter is; reeds bij den eersten opslag vind ik, ,Ver-
wikk., bl. 316, van 6000 man van Montrado, tegen Sambas optrekkende,
gewag gemaakt.
8) Van de Graaff G., bl. 3 8 5 , 3 9 8 , Rapporten betr. de expl. der mijnen
in N. I . , in Natuurk. Tijdschr. v. N. I ., Jaarg. I I , bl. 102.