VIJFDE HOOFDSTUK.
Regering van S a ltan Mohammed Djamaloe’d-din te Matan. — PanembabaB
Koesoema-ning-rat van Simpang door zijn zoon Soeria-ning-rat opgevolgd. —
Mislukte poging to t opbenring van Sukkadana. — Het roovershoofil Datoe Tja-
merang vestigt zieh te Snhkadana. — Roovers van groot-Karimata onder Batin
Galang. Roovers van Kandawangan onder Oewan Isma'il. — Rooverijen van
den Sultan van Matan en den Panembahan van Simpang. — Sultan Aboe-
Bekr Kamaloe’d-din bestijgt den troon van Sambas. — Zijn broeder Pangeran
Anom verbindt zieh met de Chinezen. — Verzoening der beide breeders. —
Zeerooverijen van Pangeran Anom. — De S a ltan van Pontianak verdacht van
m e t de zeeroovers te heulen. — Verval van den handel van Pontianak. __
Geldelijke verlegenheid van Sultan Abdoe’r-rahman. — Zijn dood en karak-
ter. — Sjerief Kasim wordt Sultan van Pontianak. — Herstel van h e t oude
vorstengeslacht van Mampawa. — Staat van Pontianak onder Sultan Kasim.__
Zijne inkomsten. Zijn karakter. — Mislukte aanslag van Pangeran Anom
op Mampawa. — Zijn verbond met de Ilanons. — Raffles knoopt betrekkin-
gen aan met den Sultan van Pontianak ter gelegenheid der expeditie naar
Java. — Hieuwe rooverijen van Pangeran Anom. — Sambas door de Engel-
schen getuchtigd. — Dood van den Sultan van Sambas. — Pangeran Anom
volgt hem op als Sultan Mohammed Ali Tsafioe’d-din. — Karakter van den
menwen Sultan. — Treurige toestand van Sambas en Pontiapak. — Zending
van den heer Bloem naar Borneo’s Westkust. — De vorsten rocpen de be-
scherming in van h e t berstelde Nederlandsch gezag.
De vorige hoofdstukken zullen den lezer een algemeen denkbeeld
hebben gegeven van de groote verandering, die de toestand van
Borneo’s Westkust in het 27jarig tijdvak der afwezigheid van het
Nederlandsch gezag door de wassende magt der Chinezen en het
toenemend geweld der zeerooverij onderging. Mij rest thans nog
de taak, de trapsgewijze ontwikkeling dier beide hoofdfeiten zooveel
mogelijk in verband te hrengen met de lotgevallen der bijzondere
staten en dynastien, en daardoor het tijdstip, waarop de vader-
landsche vlag op Borneo’s Westkust werd nedergehaald, aan een te
schakelen met d a t, waarop de hulpelooze ,toestand der vorsten hen
noopte, zieh uit eigen beweging weder onder de hescherming te
stellen van het Nederlandsch Gouvernement.
In het rijk van Matan regeerde sedert 1790 Sultan Mohammed
Djamaloe’d-din te midden van schromelijke verwarring en toenemend
verval. Zijn halve broeder, Pangeran Mangkoe-rat Soema, dien
eenmaal zijn vader tot troonsopvolger bestemd had x) , Het de aan-
spraken daardoor verworven niet varen, ofschoon hij door het hem
als erfelijk domein toegewezen Kandawangan voor het verlies van
de kroon schijnt te zijn schadeloos gesteld 2). Herhaaldelijk poogde
hij zieh van het gezag in Matan meester te maken; doch het ge-
luk bleef steeds de wapenen van den Sultan getrouw. De strijd
werd natuurlijk afgewisseld door tijdperken van rust en schijnbare
verzoening, en waarschijnlijk heeft eenmaal het huwelijk van Pangeran
Adi Mangkoe-rat, zoon van Pangeran Mangkoe-rat Soema3),
met Oetin Tima, de dochter des Sultans, tot bezegeling moeten
strekken der herstelde vriendschap. Deze Oetin Tima was de ver-
stootene echtgenoot van Pangeran Moeda, zoon van Sjerief Kasim.
Het volksverhaal wil dat deze Vorst zijn zoon met de Matansche
prinses had verbonden, alleen in de hoop om zieh daardoor in het
bezit der Matansche diamanten te stellen , en dat de mislukking van
dit plan de oorzaak werd der spoedig gevolgde scheiding. Men ziet,
het is het oude verhaal in eene nieuwe gedaante 4) , wederom eene
variatie op het thema, dat gedurig den bewoners dezer landen door
het hoofd speelt. Zijn huwelijk met des Sultans dochter was voor
Pangeran Adi Mangkoe-rat geene verhindering, om zieh als den erf-
genaam van zijns vaders aanspraken te beschouwen, toen deze in
1817 overleden was. Wij zullen h em , in de eerste jaren na het
herstel van het Nederlandsch gezag, als pretendent op de kroon
van Matan nader leeren k en n en /).
In 1812 stierf Ratoe Sani, de eigen zuster van Sultan Mohammed
Djamaloe’d-din, en echtgenoot van Pangeran Kraton, zoon van
den Panembahan v a n S im p a n g , Koesoema-ning-rat. Twee jaren
later bezocht Pangeran Kraton, in gezelschap van Sultan Moham-
*) Zie boven, bl. 280.
s) Zie boven, bl. 118. ‘ -i
3) G-. Muller, bl. 3 1 2 , wordt bij , in strijd met bl. 3 o l , en, zoo ik
geloof, te onregt, een zoon van Sultan Endra Laja genoemd.
*) Vgl. boven, bl. 231.