kelijk laat verklären. Längs de Boelan-rivier en hare boventakken
kan men tot op een half uur afstands de Chinesche kampong
Likoe in het uiterste Noorden van Sambas nabij het strand en den
berg Palo naderen, terwijl het district achter dezen berg en tot
aan het grensgebergte tegen Serawak, mede Palo geheelen, met de
daarin wonende Dajaks, de apanage vormt van den Pangeran Te-
monggong (veldoverste) van Sambas. Tot Palo behoort een deel
van den berg Koemei *), die, daar hij vele vogelnesten, ofschoon
van siechte hoedanigheid, oplevert, ook Boekit Sarang-boerong of
Vogelnestberg genaamd wordt 2). Ongetwijfeld ontbreekt het ook
deze meer afgelegen deelen van Sambas niet aan mineralen rijkdom;
inzonderheid aan antimonium, welk mineraal in zoo grooten over-
vloed in het naburige Serawak gevonden wordt, en daar een zoo
aanzienlijken handelstak uitmaakt 3). Het hoofdkarakter van het
landschap in deze streken zal wel dat eener digt begroeide, hier
en daar door de ladangs en kampongs of de verlaten vesligingen
der Dajaks afgewisselde, wildernis zijn.
De kust van den mond der Sambas-rivier tot aan Tandjong Datoe
werd in 1823 onderzocht door den heer George Müller en is uit
zijne papieren door den heer Blume beschreven. De volgende bij-
zonderheden zijn schier uitsluitend uit deze beschrijving getrokken,
hetgeen noodig was hier op te merken, omdat een tijdsverloop van
30 jaren in menig opzigt verandering heeft kunnen aanbrengen.
Van den mond der Sambas-rivier tot aan den hoek van Boegi-
raja, op sommige kaarten enkel R a ja ^ eh e e ten , is het land een
paar uren ver geheel onbewoond. Het läge, zandige, maar ook ten
deele uit klei bestaande zeestrand, hetwelk bij harden wind gedeel-
telijk overstroomd wordt, is op plaatsen die boven den hoogsten
waterstand verheven zijn, met arau- of roe-boomen, eene soort van
casuarinen, bedekt. De Maleijers noemen dezen boom ook wel
kajoe tjamara, wegens de overeenkomst zijner bladeren met den
tjam a ra /o f langen witten staart der wilde koe, waarmede zij
hunne lansen versieren. Het hout is hard, maar splijt ligt; het
wordt voor masten van kleine vaartuigen gebezigd 4). De zee is
*) Volgens Bloeme „Kwood;” zie boven, bl. 89.
s) Van Kervel, bl. 1 9 0 , van Grave HS. I , bl. 1 8 , Verwikk., bl. 292,
2 9 3 , Blume, bl. 137.
a) Low, p. 1 7 , Eapporten betr. de exploit. der mijnen in N. I., in Na-
tuurk. Tijdschr. v. N. I ., bl. 103.
*) Dit is zonder twijfel de Casuarina equisetifolia, of de Casuarina
/ //CvV«. I c/sA. W, B lllglli ||||§j§§|
längs dit strand zeer ondiep, zoodat men op een half ä drie vierde
uur afstands naauwelijks van 6 tot 8 voeten water heeft. Evenwel
heeft men, zoodra men de modderbank vöör den mond der rivier van
Sambas te boven i s , niets van klippen te vreezen; kleine vaartuigen
komen gemakkelijk over de ondiepte heen, en de grootere hebben
zieh slechts op wat verderen afstand van de kust te houden, waar
het water ophoudt troebel te z ijn , en nu en dan het lood uittewer-
pen , om hunnen koers zonder eenig gevaar te kunnen vervolgen.
Het voorgebergte (tandjong) Boegi-raja wordt gevormd door een
zacht glooijenden , van verre zeer kenbaren berg, met goede tuin*
aarde en boomen bedekt. Aan zijn voet ligt eene menigte rots-
klompen van buitengewone grootte, en uit roodachtig graniet bestaande
, hier en daar als door menschenhanden opgestapeld, en
daartusschen schieten uit den zandigen bodem vele Naga- of Pena-
ga-boomen op. Dit is eene soort van ijzerhout van bijzondere
zwaarte; wanneer de boom 13 of 20 jaren bereikt heeft, valt hij
door zijn eigen gewigt op zijde, zonder dat hij daarom ophoudt
te groeijen. Hij bereikt een ouderdom van 80 of 90 jaren. De
inboorlingen maken van dit h o u t, om zijne sterkte en ondoor-
dringbaarheid, schutplanken voor het geschut op hunne vaartuigen.
De geelachtige bloesem van dezen boom verspreidt op verren afstand
een aangenamen g eu r, en de vruchten worden door de inlanders
als artsenij gebruikt. Een andere boom, die hier veel
voorkomt, is de soga, die met fraaije bloemtrossen prijkt ~en aan
den handel eene schors levert, waaruit men eene donker-bruine
verwstof tre k t, die op Java bij het batikken wordt gebezigd. Aan
de Zuidzijde van dezen berg is een riviertje, doch uit hoofde van
den lagen wal , den weeken modder en het fijne zand, waarin
men schier wegzinkt, is het moeijelijk zieh daar van water te
voorzien. De zee is hier ongemeen vischrijk en vol zeeegels, zee-
sterren en reusachtige polypen, die hunne dünne armen ter lengte
van vijf tot acht voet in alle rigtingen uitstrekken.
Vöör dezen berg ligt een eilandje van denzelfden naam, gevormd
door eene rots van 200 a 230 voet hoogte en van boven met
boomen begroeid, die aan den zeekant, waar men dadelijk van 4
tot 8 vademen peilt, wegens hare steile wanden ongenaakbaar is.
litorea van Bumphius. Zie Blume, bl. 1 3 0 , Marsdens Malay Dictionary
in v. „ arau,” Miquel, Kevisio critica casuarinarum, p. 3 1 3 , 318. Af-
beelding bij Miquel, Tab. V.
I. 14