gaan stellen.' Te dien einde wenschte hij ook met de hoofden van
Landak, Kiai Aria en den Temonggong, eene overcenkomst te
sluiten ter regeling zijner aanspraken, en om te voorkomen dat zij
hunnen invloed gebruikten om de Dajaks van Sambas af te hou-
den. Kon hij deze hoofden tot erkenning van zijn gezag bewegen,'
dan wenschte h i j , om dit tegenover Sukkadana te handhaven, eene
sterkte in Landak aan te leggen, indien Bloemaert zieh verbinden
wilde, die met 20 ä 30 Nederlandsche Soldaten te bezetten 1).
Of aan deze plannen eenig gevolg is gegeven, wordt niet gemeld. Op
dit punt verlaten ons de eigenhändige berigten van Bloemaert met de
vermelding van een op Borneo loopend gerueht, dat de Keizer van Ma-
taram op Java op weg zou zijn om alle plaatsen op de Westkust onder
zijn gezag te brengen, ’t geen ons opperhoofd met groote bekommering
vervulde voor de 130 lasten peper, die hij had weten te verzamelen 2).
Waarschijnlijk Staat dit gerueht in verband met een ander, door
Valentijn vermeld, aangeande krijgstoerustingen van den Keizer
van Mataram tegen Soerabaja; doch het een schijnt even ongegrond
als het ander geweest te zijn 3). 1k heb uit de mededeelingen van
Bloemaert, hoewel doorgaans loopende over zaken van gering gewigt,
rijkelijk geput, dewijl zij in allen gevalle een juister denkbeeid van
den toenmaligen toestand dezer kust geven, dan de overleveringen
der Maleijers, en in het geheel het omstandigste berigt aangaande
de Westkust bevatten, dat tot ons is gekomen uit de dagen der
Compagnie. De vrees van dit Iigchaam voor openbaarheid heeft zijne
latere handelingen op dit eiland in een digten sluijer gehuld, dien
het mij slechts met veel moeite gelukken z a l, hier en daar een
weinig op te tillen. Uit Valentijns berigten moet ik opmaken, dat
de bernoeijingen' van Bloemaert ten behoeve van den diamanthandel
althans niet geheel zonder vrucht zijn gebleven ; althans hij meldt
ons, dat dit opperhoofd, den 10den September 1610, met het jagt de
Vliegende Draak te Bantam aankwam, eene aanzienlijke partij stee-
nen met zieh brengende. Hij schijnt zijne zending regt moede
geweest te zijn en het ontslag, waarop hij aandrong, daar nu de
tijd , voor welken hij zieh verbonden had, verstreken was, als eene
verlossing te hebben beschouwd4). Waarschijnlijk was Pieter Aarls*
*) Bloemaert, bl. 106 , 107.
) Bloemaert, bl. 107.
8) Valentijn IV , I , bl. 81.
*) Valentijn, bl. 244.
zoon op Borneo achter gebleven. In 1616 was, volgens Valentijn,
Hendrik Vaak ons opperhoofd op de Westkust, doch hij meldt ons
noch wat hij verrigtte, noch hoe lang hij hier vertoefde. Als een
bewijs dat wij nog in 1619 met Sukkadana handelden, vermeldt
dezelfde schrijver, dat den 3äen Maart van dat jaar het jagt Delft
met eene lading van 80 last peper vandaar bij de vloot van den
Gouverneur-Generaal Koen voor Jakatra kwam 1).
Intusschen bleek het meer en meer, dat onze kantoren op Borneo’s
Westkust geen voordeel opleverden, waarom Heeren Bewind-
hebberen der 0. I. Compagnie, bij een schrijven van 23 October
1623 last gaven, onder meer andere faktorijen ook die te Sukkadana,
Sambas naar het schijnt daaronder begrepen, te ligten. »De
Hollanders,” zegt een schrijver, »bespeurden weldra, dat er met de
inwoners van Borneo niet te handelen viel, die zeker het laagste,
wreedste en trouwelooste volk op den aardbodem zijn: zij verlieten
daarom het eiland, en ofschoon herhaaldelijk aangezocht om der-
waarts terug te keeren, hebben zij dit volstandig geweigerd.” De
betrekkingen met de Westkust bleven nu langen tijd te onbeduidend
om eenige bijzondere aandacht te verdienen; het schijnt echter dat
zij nimmer geheel werden afgebroken, en dat de Compagnie steeds
trachtte eene goede verstandhouding met de vorsten van Sambas te
onderhouden. Hetzelfde was het geval ten aanzien van Broenei,'
waar ook de Compagnie vöör 1623 eene faktorij schijnt bezeten te
hebben; terwijl zij sedert alleen nu en dan een schip derwaarts
zond, om eene lading peper af te halen 2).
Omstreeks het genoemde jaar bereikte Giri Moestaka de meer-
derjarigheid en aanvaardde de regering over Sukkadana, onder den
titel van Panembahan van Meliouw, ontleend van de kampong Me-
liouw, in het tegenwoordig gebied van Simpang 3) , waar hij zijne
woonplaats vestigde. Hij volgde hierin de gewoonte der vorsten van
‘) Valentijn, bl. 24 6 ; vgl. IV , I , bl. 4 5 1 , waar intusschen Staat, dat
dit jagt van Djambi kwam.
s) Valentijn,-bl. 2 4 6 , G. Muller, bl. 2 0 9 , Behrns bij Logan, p. 507.
Van den laatsten schrijver zijn de aangehaalde woorden en het berigt om-
trent de faktorij te Broenei. Deze Behrns was een Duitsch sergeant, die
een zeer gebrekkig verhaal van de reis van, Eoggeveen in 1721 en 1722
in het licht heeft gegeven. In het echte dagverhaal van Roggeveens reis,
in 1838 door het Zeeuwsch Genootschap uitgegeven, leest men omirent
Borneo geen woord. Aangaande de verschillende uitgaven van het verhaal
van Behrns raadplege men de voorrede van het Genootschap, bl. 3.
s) Zie boven, bl. 121.