DERDE HOOFDSTUK.
Eerste bezoefeen der Nederlanders op Borneo. — Weder varen van Olivier van
Noort te Brocnei. — Van Waerwijck op Borneo’s Westkust. —■ Hans Roef te
Snkkadana. — Zending van Samuel Bloemaert naar Borneo. — Regering der
Ratoe Boenkoe te Sukkadana. — Verrigtingen van Bloemaert te Sukkadana. —
Het rijk van Sambas verschijnt op bet tooneel der gescbiedenis. — Nieuwe
instruction en plannen van Bloemaert. — Hij slu it een contract met Sambas. -—
Zijne verrigtingen aldaar. — Treurige staat onzer zaken op Borneo’s West-
knst. — Vertrek van Bloemaert. — Hendrik Vaak op de Westkust. — Onze
kantoren aldaar opgebroken. — Giri Moestaka aanvaardt de regering te Sukkadana.
«MBS»«-----
Terwijl Panembahan Giri Koesoema te Sukkadana regeerde, begonnen
rich de Nederlanders in de wateren van den Archipel te
vertoonen. De Portugezen en Spanjaarden hadden reeds voor lang
Borneo bezocht, doch bun verkeer met dat eiland had zieh uit-
sluitend tot Broenei bepaald 1). Deze haven was ook de eerste,
die door Nederlandsche zeevaarders aangedaan werd. Daar in de
eerste jaren van onzen handel op Borneo het verkeer met Broenei
tot dat met Sukkadana en Sambas in naauwe betrekking stond,
acht ik het voegzaam van het eerste bezoek onzer landgenooten te
Broenei wat breeder te gewagen, dan anders in eene gescbiedenis
van Borneo’s Westkust zou mögen O verlangOd worden.
Den 26sten December van het jaar 1600 wierp de beroemde reiziger
Olivier van Noort, op zijne reis rondom de wereld, het anker in de
ruime baai voor Broenei, die door eenige, toen van visschers be-
woonde, eilanden gedekt wordt. De stad zelve ligt aan de rivier
van Broenei, op eenigen afstand van de kust. De Sultan onder-
hield eene vloot van gewapende praauwen, otn de visschers te beschermen,
de zeeroovers af te weren en hem van alle dreigende
gevaren ten spoedigste kennis te geven. Fan Noorts oogmerk was
hier te kalfateren en ververschingen in te nemen. Hij zond een
Chineschen loods, die hem vergezelde, met geschenken tot den
S u ltan , en liet hem zeggen dat hij als vriend kwam en alles wat
hij noodig had zou betalen. De Ghinees, aan boord terugkeerende,
bragt een aantal zijner landgenooten met z ieh , — kooplieden die,
te Patani gevestigd, herwaarts ten handel gekomen waren. Fan
Noort ruilde van hen peper in tegen lakens en harnassen; maar
ontving middelerwijl van zijnen Chineschen loods de waarschuwing
om op zijne hoede te zijn, daar de gezindheden van die van Broenei niet
tevertrouwen waren, en zij toebereidselen maaktenom zijn schip te
vermeesteren. Wan Noort liet alles in staat van tegenweer brengen en
overtuigde zieh den l sten Januarij, hoe gegrond de waarschuwing ge-
weest was, toen hij, op eene mijl afstands van het schip, achter een
hoek van ’t lan d , zieh wel honderd praauwen zag verzamelen. Een
dezer praauwen kwam bij hem aan boord, om peper tegen harnassen
te ruilen. Yan Noort voldeed aan dit verlangen, doch liet niet
meerdan twee man te gelijk op zijn dek komen. Eene andere praauw
volgde met een os en eenige vruchten, als een geschenk van den Sultan.
Er waren meer dan 80 man op, grootendeels onder matten verborgen.
Toen zij echter tot bij het schip genaderd waren, kwamen
allen voor den dag en wilden in het schip klimmen, zoo zij voor-
gaven om den os over te hijschen. Op de weigering van van Noort,
begonnen zij het schip met geweld te bestijgen, doch de Ion ten
gereed ziende, hielden zij a f, en onderwierpen zieh aan den eisch
van den admiraal, om de praauw van het schip te verwijderen,
terwijl siechts twee of drie hunner aan boord werden toegelaten.
Een paar dagen later kwam een der Chinezen van Patani, dien
de onzen naderhand als den smeder van het verraad aanmerkten,
andermaal aan boord, vergezeld van eenige der rijksgrooten, die,
aan de beraamde schikkingen bespeurende, dat de aanslag ontdekt
was, hun best deden den opgevatten argwaan te verstrooijen. Zij
gaven voor dat de oom des Sultans, onder wiens voogdij de nog
minderjarige vorst stond, een feest aan zijne vrouwen had willen
geven, en daartoe al zijne praauwen verzameld had, die het schip
zonder eenig kwaad voornemen waren genaderd. Van Noort hield
zieh alsof hij in deze verontschuldigingen vertrouwen stelde, alleen
vragende, waarom men hem niet te voren had gewaarschuwd. Hij