derdsten dag na het overlijden van zijn eerwaardigen vader, die
reeds lang het wangedrag van zijn zoon betreurd, en na het ge-
beurde te Passir alle gerneenschap met hem afgesneden en — zegt
men — hem zelfs met zijnen vloek getroffen had 1).
Het viel Abdoe’r-rahman niet moeijelijk eene menigte gelukzoe-
kers door geschenken en hoop op buit tot zieh te trekken , en
daar hij Mampawa nog niet rijp achtte voor eenen aanslag, besloot
hij, naar het voorbeeld zoo veler Maleische hoofden, met zijne vol*
gelingen het aanleggen eener volkplanting te beproeven. Met 15
vaarluigen , bemand met een mengelmoes van verschillende stammen
en daaronder eenige leden zijner familie, vertrok hij den
23sten November 1771 van Mampawa, voer de Iiapoeas-rivier o p , en
koos tot de plaats zijner vestiging het punt harer vereeniging met
de rivier van Landak , als door de natuur zelve voor de vestiging van
een bloeijend handels-etablissement aangewezen. Yöör de landtong,
door de vereeniging der rivieren gevormd, lag toenmaals een ei-
landje, sedert met den vasten wal vereenigd, dat nimmer misschien
door eens mensehen voet hetreden, maar als de verblijfplaats van
afgrijselxjke spoken berucht was. Hier besloot Abdoe’r-rahman het
werk der ontginning aan te vangen. Ofschoon zijne volgelingen ,
vooraf door hem geraadpleegd, zieh geheel aan zijn oordeel onder-
wierpen, had hij echter eenige moeite hunne bijgeloovige vrees
te overwinnen; hij liet zijne praauwen rondom het eiland scharen
en het een paar uren lang beschieten, om de pontianakken — zoo
noemde men de spoken, die hunnen naam aan deze plaats gegeven
hebben 2) — te verjagen, en sprong daarop het eerst met de parang
in de hand aan wal. Zijne onderhoorigen volgden hem en in körten
tijd was een ruime piek schoon gekapt, waar nog in den
avond van dienzelfden dag, den 7den Januarij 1 7 7 2 , een aantal
kleine bamboezen pondoks of loodsen werden opgerigt, om voor-
loopig tot woonplaatsen te verstrekken. Vervolgens bouwde hij hier
de moskee of missighit, die het middelpunt der nieuwe negerie
werd en later op dezelfde plaats werd herbouwd, en op de land-
punt tegenover het eilandje een versterkten dalem 3). Herwaarts
1) Eitter, bl. 1 9 7 , 1 9 8 , Tobias, bl. 5 0 , 5 1 , Leyden, p. 3 5 , 3 7 ,
Hartmann HS. I , bl. 5. De honderdste dag na het overlijden, wordt,
even als de derde, zevende en veertigste, door de nagelaten betrekkin-
gen met gebeden en aalmoezen gevierd.
*) Hierover heb ik breeder gesproken boven, bl. 13 , 14.
’) Zie boven, bl. 16.
bragt hij ook het veroverde Fransche schip, welks bemanning hij
in het werk stelde, om de maagdelijke bosschen in den omtrek
op te ru im en , terwijl zijne overige volgelingen längs de rivier-
oevers huizen en kampongs aanlegden. Dit was de oorsprong van
Pontianak J).
Mag de loopbaan van Abdoe’r-rahman tot dusverre weinig eervol
genoemd worden, hij besloot thans zijn gedrag te hervormen, en
in zijnen nieuwen Staat orde en geregtigheid te handhaven, als het
beste middel om diens bloei te verzekeren. Diegenen zijner medge-
zellen, die geen behagen vonden in eene rüstige levenswijze, joeg
hij weg, en zoodra hij zijne woning in de nieuwe negerie voltooid
h ad , deed h ij, om zijn berouw te toonen, eene bedevaart naar
het graf zijns vaders, dat te Mampawa als een heiligdom, onder
den naam van Reramat Marhoem Toewan Besar, vereerd en zorg-
vuldig bewaakt werd. Hij herhaalde deze plegtigheid jaarlijks tot aan
zijn dood, gelijk zij ook nog door den tegenwoordigen Sultan van
Pontianak zorgvuldig wordt in acht genomen 2). Men meene echter
niet dat Abdoe’r-rahmans berouw aan iets anders dan staatszucht
en slim overleg was toe te schrijven. Zijn volgend gedrag zal ons
genoegzaam toonen, hoe onverzadelijk zijne heerschzucht was, en
hoezeer alle middelen hem welkom waren, die tot bereiking van
zijn doel konden leiden.
Het bleek weldra met hoe juist inzigt Abdoe’r-rahman de plaats
voor zijne vestiging had uitgekozen. De vaartuigen van Landak,
Sangouw en de overige staten aan de boven-Kapoeas, die vroeger
hunne ro tan , was, n jst en andere voortbrengselen naar Mampawa
en Sukkadana bragten, konden zieh thans reeds te Pontianak van
hunne waren ontdoen en in al hunne behoeften voorzien. Eene
menigte kooplieden, Boeginezen, Maleijers en Chinezen, vloeiden
van Mampawa, Sambas en andere plaatsen naar Pontianak zamen,
en bragten het in handelsbetrekking met onderscheidene overzeesche
gewesten. Abdoe’r-rahman was jegens deze vreemdelingen de voor-
*) Hartmann HS. I , bl. 3 , 5 , Leyden, p. 3 7 , 38, Eitter, bl. 1 9 8 -||2 0 0 ,
Tobias, bl. 51. — G-. Muller, bl. 2 1 1 , geeft een eenigzins verschillend
verhaal van den oorsprong van Pontianak. Volgens hem zou Abdoe’r-rahman
van den Sultan van Sangouw verlof gevraagd en verkregen hebben,
om op het eilandje Pontianak een huis te bouwen, onder de verpligting
om wachter van den riviermond te zijn en de scheepvaart tegen de zeeroo-
vers te beschermen.
s) Eitter, bl. 1 9 4 , Tobias, bl. 51, Leyden, p. 38.