eilauden-groepen, die op eenigzins grooteren afstand van Borneo's
Westkust gevonden worden, de Noord- en Zuid-Natoena-, de
Anambas-, de Tambelan- en de Karimata-eilanden, zijn de laatst-
genoemde de eenige, die ik hier niet onvermeld mag voorbijgaan,
omdat zij historisch en politisch steeds ten naauwste met het rijk
van Sukkadana zijn verbonden geweest, en nog heden geacht worden
een deel van Borneo’s Wester-Afdeeling uit te maken. Al de
andere bovengenoemde eilanden zijn onderhoorigheden van den Sultan
van Lingga, en behooren als zoodanig tot het regtsgebied der
residentie Riouw, terwijl zij tot Borneo slechts in zeer verwijderde
betrekking staan. De Karimata-eilanden zijn ook onder den naam
van Rendez-vous-eilanden bekend *), dewijl zij den zeeroovers tot
verzamelplaats plagten te strekken, alvorens hunne magt in deze
wateren gefnuikt was.
Eene naanwkeurige opneming en beschrijving dezer schoone
eilanden-groep scbijnt tot dusverre geheel te ontbreken, gelijk zij
ook in andere opzigten van bet Nederlandsch Gouvernement, onder
welks enmiddellijk bestuur zij door de in 1823 met de vorsten
van Simpang en Matan gesloten verdragen 2) gesteld werden, geens-
zins de belangstelling hebben ondervonden, welke zij wegens hunne
natuurlijke voordeelen en uitmuntende ligging verdienen. Hoe uit-
nemend geschikt deze eilanden zouden zijn tot eene stapelpaats voor
den handel op Borneo’s Westkust ter eene, op den Archipel van
Riouw, Banka en Sumatra’s Oostkust ter andere zijde, ontging
niet aan den scherpen blik van Sir Thomas Stamford Raffles ;
welke pogingen hij irf liet werk heeft gesteld om ze daartoe te
verheffen, zal ik gelegenheid hebben in den loop van mijn ge-
schiedverhaal te vermelden. Jammer, dat het Nederlandsch Gouvernement
den wenk niet heeft opgevolgd, dien het van zijn on-
verzoenlijken, maar scliranderen vijand ontving! Mij althans is het
niet bekend, dat immer door het Gouvernement eenige ernstige
maatregel is getroffen , om aan de Karimata-eilanden regt te doen
wedervaren. Misschien zal de thans aangevangen ontginning der
mijnen van het naburige Blitong, waarvan zij slechts door de Kaeilanden
overeenkomt, heeft hij ook de reeds beschreven kust-eilanden, zoo
als Djoanta, Tjampedak en Sampadian, onder de Karimata-eilanden ge-
rekend.
‘) Francis, bl. 2 , die hun aantal op 64 stelt, van Kämpen, I I I , bl. 687.
Bij art. 4. Over die verdragen beneden nader.
rimata-straat gescheiden z ijn , de aandacht bij vernieuwing op
hunne belangrijkheid vestigen 1).
De natuurlijke voortbrengselen der Karimata-eilanden zijn, be-
halve veleriei in het wild groeijende vruchten, wortelen en kruiden,
een overvloed van vogelnestjes, honig, was, karet van de beste
hoedanigheid, schildpad-eijeren, oesters en andere schelpdieren,
visch, agar-agar en tripang. Van de schelpen en het koraal, dat
zieh op verscheidene eilanden vastzet, kan goede kalk worden ge-
brand. Op vele dezer eilanden is de bodem bij uitnemendheid
vruchtbaar en voor veleriei cultures geschikt. Hunne schoonheid
en het verrukkelijk gezigt, dat zij zelfs op een afstand opleveren,
maken op de verbeelding der Maleijers van Borneo een diepen
indruk. Zij beschouwen deze eilandengroep als een aardsch pa-
radijs en zijn onuitputtelijk in baren lof: hun mond is vol van
legenden en overleveringen om ze te verheerlijken, van welke wij
later eenige zullen leeren kennen 2). Hunne verhalen onderstellen,
dat hier op verschillende tijden eene talrijke bevolking gewoond
heeft, en inderdaad worden daarvan nog hier en daar de sporen
aangetroflen. Thans echter zijn deze eilanden , deels geheel onbe-
woond, deels uiterst schaars bevolkt. De heer Melvill van Garn-
bee rekent voor de geheele groep niet meer dan 300 inwoners 3).
Ik zal bij deze algemeene opmerkingen eenige nadere bijzonder-
lieden voegen omtrent de drie voornaamste der Karimata-eilanden,
Groot-Karimata, Soeroetoe en Panoembangan 4).
Het eiland Groot-Karimata behoort tot het westelijk deel der
groep. Het heeft een omvang van omtrent 11 uren en bestaat
grootendeels uit een hoogen berg, die zieh 2400 voet boven de
1) Vgl. de aanteekening van Blume in de Indische Bij, bl. 284.
s) G. Müller, bl. 2 2 5 , 360—365.
s) Zie zijne statistieke kaart.
4) Ziehier de namen der overige Karimata-eilanden, zoo als zij zijn
opgegeven in het regeringSbesluit van 28 Febr. 1 8 4 6 , bij Temminck, p.
151; Togong Perangin , Togong Krawang, Semoer, Oemah , Ajer , Oe-
bang, de Pappan-eilanden vier in getal, de drie Maladong-eilanden, Men-
tie g i, Lajak-besar en ketjil (d. i. groot en klein Lajak), Pandan-besar en
ketjil, Lesing, Grisek, Balangoer, Genting, B e si, de twee Boerong-
eilanden, de Auwer-eilanden twee in getal, Aro-laut en Aro-darat, Bilian,
Boesong, Goenong, Genteng, Sorong-gadirig, de twee Boeloe-eilanden,
Boelat-Kebajang, Kerra, Lintang, Bakouw-besar en ketjil, Karimata-toe-
wah, Boewan , Nibong, Sokot-oeloe, de vier Melapis-eilanden, Boeleh ,
Genting, Sirih, Troeson-hadji en de vier Leman-eilanden.