VIJFDE HOOFDSTUK.
De Pangeran van Landak komt in h e t bezit van den diamant Danan Rad*
ja . — De Sultan Tan Snkkadana poogt zieh van dien steen meester te ma-
keD. — Oorlog tusschen Snkkadana en Landak. — Landak vraagt den bijstand
van Bantam. — Bantam verovert Snkkadana met de hu lp der 0 . I. Compagnie.
— Landak en Snkkadana cijnsbaar aan Bantam. — Handel der 0 . I.
Compagnie op deze gewesten. — De Sultan van Snkkadana roept de hulp
der Boeginezen in. — Vroegere vestiging der Boeginezen op Borneo’s Oost-
knst. — De Boeginescbe prins Daeng Menambon herstelt den Sultan van
Sukkadana op den troon en hnwt zijne dochter. — Oorsprong van het vor-
stengeslacht en de Boeginesche kolonie te Mampawa. — Boeginesche onderko-
ningen te Riouw. — Opvolgers van Marhoem Adii te Sambas en van Sultan
Zeinoe’d-din te Sukkadana. — Opkomst van Simpang.
»«H
Men zou w a n e n a lth a n s op het tijdstip, waartoe wij thans
genaderd zijn, — de laatste jaren der zeventiende eeuw, — geheel
op historischen bodem te staan ; dit is echter, voor zooverre wij de
inlandsche overleveringen moeten volgen, nog geenszins het geval,
en het verdient opmerking hoe körte tijd, zelfs nog in onze dagen,
toereikend i s , om in de verhalen der inlanders van den Archipel
de gebeurtenissen in het kleed van het wonderbare te hullen en
ze geheel het karakter der mythe te geven x). De verovering van
Sukkadana door de wapenen van Bantam, met den bijstand der
0. I. Compagnie, in 1 6 9 9 , wordtdoor de inlandsche overleveringen
in verband gebragt met de geschiedenis van den grooten diamant
Danau Radja, van welken ik reeds herhaaldelijk gesproken heb.
Dit geschiedt echter op zoo uiteenloopende wijze, dat het verschil
*) Een sterk sprekend voorbeeld is hat inlandsch verhaal der uitbar-
sting van den vunrberg Tambora op Sumbawa in 1 8 1 5 , medegedeeld door
den heer Roorda van Eysinga, in zijn „Handboek der land- en volken-
kunde enz. van Nederlandsch India,” Boek I I I , bl. 37.
alleen reeds genoegzaam toont, hoe wankel de bodem is , waarop
deze volksverhalen rüsten.
Ik heb reeds elders x) gezegd, dat de Roy dezen diamant te
Sukkadana beweert gezien te hebben; hij is de eerste Europeaan,
die daarvan gewag maakt. Inderdaad zou, volgens de inlandsche
verhalen, die diamant, niet lang te voren, uit handen des Pangerans
van Landak in die van den Sultan van Sukkadana gekomen zijn.
Slechts weinige jaren vroeger moet h ij, op gezag derzelfde b ro n ,
door een Dajak aan de Batang-oeloe gevonden, en , volgens het ael-
oude regt der vorsten om zieh alle diamanten van meer dan tien
karaat, tegen eene willekeurige belooning aan den vinder, toe te
eigenen, in het bezit van den toenmaligen vorst van Landab, Pangeran
SetjaNata2) getiteld, gekomen zijn; terwijl de ontdekker, in ruil
voor den onberekenbaren schat, den ijdelen titel van Kiai Djaga di
Laga en het daaraan verbonden voorregt van den gedwongen handel
met een twaalftal Dajaksche huisgezinnen zou ontvangen hebbeD.
Nogtans bragt het bezit van dezen schat den Landakschen vorsten
geen voordeel aan, daar hij de begeerlijkheid van magtiger nabu-
ren opwekte, die geene middelen spaarden, om zieh van het on-
vergelijkelijk juweel meester te maken 3).
’) Boven, bl. 143.
s) Dit zal wel de regte schrrjfwijze zijn voor SaidjaNata, zoo als Ritte
r , of Sitja Nata, zoo a ls , op bl. 125, Radermacher heeft.
3) In dit berigt van de ontdekking des diamants ben ik Ritter, bl.
160— 170, gevolgd, zijn verhaal alleen van de romantische inkleeding ont-
doende. Yolgens een verhaal bij Gr. Muller, bl. 2 2 8 , 3 3 3 , zou de diamant
onder de regering van Panembahan Giri Koesoema door den Dajak Sipak
in het Matansche gevonden en aan den Vorst ten geschenke aangeboden
zijn, zonder dat hij eenige andere vergelding dan de vriendsehap van zijnen
gebieder daarvoor wilde aannemen; de verachte heiden zou zieh dus den da-
gelijkschen toegang verworven hebben tot de woning en de tafel van den
Vorst, die het eerst op Borneo’s Westkust den Islam had aangenomen.
Doch zie boven, bl. 140. Opdat het blijke, met welk regt ik mij hier en
vervolgens van het romantisch verhaal van den heer Ritter bedien, zal ik
mij veroorloven de volgende plaats van dien schrijver uit het aldaar aan-
gehaalde stuk in de „Indier” af te schrijven. In mijne „Indische herinnerin-
gen,” enz., komt op bl. 147 een verhaal voor, getiteld: „de Diamant.”
Hoezeer nu dat verhaal doormengd is met eene opgave der zeden en ge-
woonten van de Landakkers en der wijze, waarop zij diamanten graven,
welke ik het doel had te doen kennen ; — hoezeer ik aan hetzelve een
romantischen tint gegeven heb, zoo is toch door mij de overlevering let-
terlijk gevolgd. De wijze van vinding; — de toeeigening door den toenmaligen
vorst van Landak; ;— het huwelijk van een zijner broeders met
de dochter van den Sultan van Sukkadana, onder verpligting om dien
grooten diamant als bruidschat mede te brengen; — deszelfs vlugt van