De Sultan, die toen te Bantam regeerde, was Aboe’l-Mahasin
Mohammed Zeinoe’l-Abedin, die weinige maanden te voren zijnen
broeder was opgevolgd 1). Bantam was toen ter tijd reeds geheel
afhankelijk van de Oost-Indische Compagnie en vermögt niets zon-
der hare vergunning en hären bijstand. Door het vleijend aanbod
der Landaksche gezanten en den glans der diamanten aangelokt,
wendde de Sultan zieh tot den Opperlandvoogd en de Raden van
Indie, om hunne medewerking te vragen; en dezen, waarschijnlijk
begeerig om de betrekkingen met Borneo’s Westkust te hersteilen, al-
daar vaster voet dan tijdens de vestiging der voormalige kantoren
te erlangen, en hunne Engelsche mededingers zoo mogelijk van-:
daar te verwij deren, besloten niet slechts den Sultan bij te staan,
maar de uitvoering zoodanig in eigen handen te nemen, dat deze
daaraan weinig meer dan zijn naam leende. Een welbemand es-
kader, bestaande uit de schepen de Faam, de Bij en de Arend en
8 pentjalangs, en waarbij later nog het schip de Theeboom ge-,
voegd werd, vertrok onder het bevel van den Commandeur Roelof
Goens, wien de koopman Jakob Klaaszoon als onderbevelhebber
werd toegevoegd, naar Borneo’s Westkust. Daarbij rustte de Sultan
zelf 73 pentjalangs u it, en ook de Landakl^ers kwamen uit
hunne schuilhoeken te voorschijn , om zieh op hunnen vijand te
wreken.
De aanval op Sukkadana had plaats in 1699. De Sultan, bij-
Bantam geweest, welke hem door een vorst der binnenlanden ontnomen
was, die bovendien een aantal pentjalangs van Bantam geroofd en het
volk tot slaven zou gemaakt hebben. De aanval op Sukkadana zou dus
tegen een vreemden overweldiger zijn gerigt geweest. Ik behoef wel niet
in bijzonderheden aan te wijzen, hoe onmogelijk het is in de geschiedenis van
Borneo’s Westkust voor dit bedrijf eene plaats te vinden. Van de Suprematie
van Bamtam over Sukkadana vddr de expeditie van 1699 vindt men nergens
eenig spoor. Eerder ware aan te nemen, dat Bantam door handel en hu-
welijken reeds eenigen invloed op Landak had verkregen, zoo als G. Muller,
bl. 2 0 8 , onderstelt (vgl. boven, bl. 2 2 6 ), dewijl dit te eerder zou verklären,
waarom de Pangeran van Landak zijne toevlugt juist tot Bantam nam.
*) Dus Bitter, bl. 195. Valentijn, na in de voorafgaande paragraaf de
komst aan de regering van den voorgaDger diens Sultans, Aboe’l-Fadhl
Mohammed Jahja, in 1687, vermeld te hebben, gaat voort van de verrig-
tingen zijns opvolgers gewag te maken, zonder opzettelijk van zijne komst
tot den troon te spreken, en Dubois en van Rampen hebben Valentijn
zoo achteloos gelezen, dat zij de verrigtingen van Aboe’l-Mahasin aan
Aboe’l-Fadhl toeschrijven, en de eerste ze zelfs in het jaar 1687 (en dus
onder het bestuur van den Gouv.-Gen. Camphuis in plaats van dat van
van Outhoorn) plaatst, waarin hij door Crawfurd, I I , p. 5 3 6 , gevolgd is.
gestaan door een Engelschen koopman, het hoofd der faktorij ,
verdedigde zieh aanvankelijk dapper. Een der Nederlandsche schepen
geraakte aandengrond, en de Commandeur Goens, die bij den
aanvang der onderneming, door het toevallig afgaan van een vuur-
roer, een duim verloor, aan de gevolgen waarvan hij later overleed,
zag zieh genoodzaakt het bevel aan Klaaszoon over te laten. Einde-
lijk echter moest Sukkadana voor de overmagt zwichten ; de negerie
werd'platgeschoten, stormenderhand veroverd en verbrand, en de
Sultan, den grooten diamant met zieh voerende, vlugtte met zijne
volgelingen naar het gebergte. De Britsche koopman verdedigde
zieh met de zijnen nog veertien dagen in zijne welversterkte faktorij
, doch volgde eindelijk den Sultan naar de binnenlanden,
waardoor eene aanzienlijke hoeveelheid opium -1) en stukgoederen den
overwinnaars in handen viel. De Engelschen vonden bij de gevlug-
te bevolking een zoo siecht onthaal, dat zij zieh genoodzaakt zagen
naar het strand terug te keeren, doch alle uitwegen afgezet vindende,
om den Sultan de vlugt te versperren, moesten zij zieh gevangen
geven, waarbij nog eene som van 1800 rijksdaalders werd buit gemaakt
2). Sukkadana werd tot een Bantamsch wingewest en Sultan
Zeinoe’d-din van de regering vervallen verklaard; terwijl aan Pangeran
Agoeng, een broeders zoon van den vorigen Sultan, het bestuur
over Sukkadana als vasal van Bantam, met den titel van Panemba-
h an, werd opgedragen. Sultan Zeinoe’d-din vlugtte met vrouwen en
kinderen naar Kota-ringin; wij zullen straks zien, welke pogingen
hij later in het werk stelde om het verlöten gezag te herwinnen 3).
J) Valentijn noemt de ongelooflijke hoeveelheid van 20 ä 30 pikols.
s) Valentijn, t. a. p ., Kitter, bl. 1 7 8 , 179.
s) G. Müller, bl. 3 3 8 , doet de verheffing van Pangeran Agoeng en de
vlugt van Sultan Zeinoe’d-din als het gevolg van een inlandschen krijg
voorkomen, en zwijgt daar ter plaatse geheel van de verovering van Sukkadana
door Bantam, ofsehoon hij bl. 210 met een woord gewaagt van
de hulp door de Bantammers aan Landak in een oorlog tegen Sukkadana
verleend. Gronovius, bl. 3 4 0 , zegt daarentegen uitdrukkelijk, dat te Sukkadana
een nieuwe Votst als vasal van Bantam werd aangesteld, en of-
schoon dit berigt bij hem aan de reeds gemelde onjuiste voorstclling der
vroegere gebeurtenissen is vastgemaakt, is het op zieh zelf geloofwaardig
en schier onmisbaar. Ik heb gemeend de beide berigten, op de wijze als
in den tekst geschied is , tot een geheel te mögen verbinden, in weerwil
zelfs dat G. Müller de verheffing van Pangeran Agoeng eerst omstreeks
1725 stelt. Vgl. wat reeds boven (bl. 219) over zijne Chronologie gezegd
is en zieh beneden nog nader zal bevestigen. Bitter, bl. 179 , zegt alleen
dat Sukkadana een wingewest werd van Bantam, Valentijn dat de Sultan
van Bantam in zijne regten op Sukkadana hersteld werd.