tin g , hetgeen aanleiding gaf, dat niet slechts de Panembahan
voortging meerdere Chinezen in zijn rijk toe te laten, om de uit-
gestrekte goudgronden die hij zieh toeschreef, te bewerken, maar
dat ook de Sultan van Sambas, Omar Akama’d-din, zieh opgewekt
gevoelde om zijn voorbeeld te volgen, en omstreeks het jaar 1760
de vestiging eener Chinesche kolonie voor de goudgraverij te Larah
toe te staan. Van Larah breidden zieh deze Chinezen weldra ook
tot Montrado uit, welks omtrek door den goudrijkdom zijner gron-
den kyzonder uitmuntte 1). De grenzen tusschen het gebied der
Maleische vorsten zijn doorgaans siecht bepaald, naardien het bezit
van onbewoonde wildernissen ieder onverschillig is; doch wanneer in
zulke streken eene vestiging ontstaat, die voor de vorsten eene bron
van inkomsten worden kan, dan wordt de grensscheiding niet zelden
een twistappel. Mampawa maakte thans aanspraak, en naar het
gewone gevoelen teregt, op het bezit van het land tusschen de
Soengei Doeri en de Soengei Raja, waarin ook Montrado begre-
pen was 2). Wij hebben reeds boven gezien, dat dit omstreeks
1772 een oorlog tusschen Mampawa en Sambas ten gevolge had,
in welken de Chinesche vestiging te Selakouw verwoest werd, en
dat de Sultan van Pontianak zieh deze geschillen wist ten nutte
te maken, om zijnen invloed uit te breiden en eindebjk zijnen
bepalen, dewijl onze sehrijvers zieh daarover zeer onbepaald uitlaten. T o bias
noemt het, bl. 3 3 , omstreeks 85 jaren geleden, en daar hij dit stuk
in 1828 schreef, wijst dit op de jaren 1740—5. Eitter noemt het, bl. 117,
ten hoogste 80 jaren geleden, en daar hij in 1840 schreef, voert ons dit
tot 1760. Francis, in 1832 schrijvende, noemt de vestiging ruim 70 jaar
geleden, wat tot dezelfde uitkomst leidt. Van Kervel, bl. 1 8 7 , plaatst de
vestiging in Sambas omstreeks 1 7 6 0 , maar die aan de Soengei Doeri is
haar zeker slechts körten tijd voorafgegaan.
') Tobias, bl. 33 (volgens wien, in strijd met alle andere berigten, Se-
minis de eerste plaats der vestiging in Sambas zou geweest zijn), van
Kervel, bl. 1 8 7 , Eitter, bl. 1 1 8 , Francis, bl. 19.
s) Leyden, p. 3 1 , die zegt dat ook het bezit van Selakouw door Mampawa
aan Sambas betwist werd; dit is echter minder waarschijnlijk en
schijnt alleen uit de verwoesting van Selakouw door die van Mampawa te
zijn afgeleid. Eitter , bl. 2 0 3 , spreekt slechts in het algemeen van twisten
over de grensscheiding. Mijne voorstelling is hoofdzakelijk gebouwd op de
volgende woorden van Tobias H S ., bl. 9 : „Thans bepaalt Soengei Doeri
de limieten; te voren en nog niet lang geleden het circa twee mijlen
noordelijker riviertje Soengei Eaja. Längs beide is de communicatie ge-
makkelijk met Montrado, hetgeen te voren buiten alle bedenking onder
Mampawa behoorde” ; en van Nahuijs HS. I I I , bl. 4: „H e t uifgestrekte
Montrado is door een ongelukkigen oorlog van Mampawa afgescheurd, en
tot het gebied van Sambas gebragt geworden.”
299
zoon met de hulp der Compagnie op den troon van Mampawa te
plaatsen *). Zeker is het dat Sambas meester bleef van het be-
twiste grondgebied; doch in het contract der Compagnie met Mampawa
van 1787 schijnt niets aangaande de grensscheiding bepaald
te zijn, zoodat zij eene oorzaak van voortdurende oneenigheden
bleef tusschen de vorsten van Sambas en Sjerief Kasim als Panembahan
van Mampawa, en later als Sultan van Pontianak. Het
blijkt zelfs, dat in 1792 de Sultan van Sambas bij de Oost-Indi-
sche Compagnie klagten over de pogingen van den Panembahan van
Mampawa en zijnen vader, om hun gezag en invloed uit te breiden,
heeft ingeleverd; hetgeen tevens ten bewijze kan strekken, dat
hare betrekkingen tot de Westkust van Borneo niet geheel hadden
opgehouden, ofschoon zij hare kantoren aldaar ten vorigen jare ver-
laten had 2).
Inmiddels was het aantal en de magt der Chinezen zeer toege-
nomen. De mare van de rijkdommen, die op Borneo te verwerven
waren , had weldra de geldzuchtige teigen van het Rijk van het
Midden bij honderden doen toestroomen; en zij vereenigden zieh
in genootschappen voor den gezamenlijken mijnarbeid. Deze veree-
nigingen waren in den aanvang veel menigvuldiger dan thans. Drie
jaren na het ontstaan der kolonie in Sambas telde men 12 genootschappen
te Larah en 24 te Montrado, en het aantal der kolonisten
kon reeds bij duizendtallen geschat worden. Zoodra zij zieh magtig
genoeg gevoelden, gaven zij maaral te duidelijke bewijzen van hunne
geringe geneigdheid, om zieh aan het gezag der vorsten te onder-
werpen of hun eenig deel van de opbrengst der goudgraverijen af
te staan, en het kon niet missen, of de geschillen tusschen Sambas
en Mampawa moesten hun daarbij zeer in de hand werken.
De Sultan van Sambas had aanvankelijk de vestiging der Chinezen
slechts toegestaan onder zeer strenge bepalingen. Hij had hun den
landbouw en den groothandel verboden en hunne industrie tot den
mijnarbeid beperkt, en ofschoon hij zieh met hunne ondernemingen
niet regtstreeks bemoeide, zieh de opbrengst eener jaarlijksche schat-
ting van 500 tail goud, eenewaarde van omstreeks f 32,000, voor-
behouden. Daarbij hield hij de levering der voornaamste behoef-
ten voor hunnen arbeid en hun levensonderhoud, zoo als ijz e r,
*) Zie boven, bl. 271.
*) Tobias HS., bl. 4 4 , volgens het Generaal Verslag van Heeren
Bewindhebberen over 1 7 9 2 , afd. Pontianak, Temminck, bl. 161.