Van bier af verlaten ons alle meer naauwkeurige berigten. De
beer van Lijnden, aan wien wij de beste beschrijving der landen
van de boven-Kapoeas verschuldigd zijn , voer niet hooger op dan tot
de Malo. De rivier Madei of Mandei, die anderhalven dag roeijens
boven den mond der Malo aan den linker-oever in de Kapoeas valt,
kende hij slechts door de berigten der inlanders. Het moet eene
aanzienlijke rivier zijn, die ver oostwaarts in het Madei-gebergte ont-
springt en bijna parallel loopt met de Kapoeas. Von Kessel plaatst
aan hare oevers de Dajak Kalis, uit 60 huisgezinnen bestaande, en
leert ons dat voor weinige jaren een honderdtal andere familien
van hier naar de Melawi verhuisd zijn 1).
Op de Madei volgt de Paling met 100 Dajaksche huisgezinnen 2) ,
en vervolgens op den regter-oever de rivier Sibouw 3) , tot welker
mond George Muller bij zijne eerste opvaart der Kapoeas door-
drong 4). De Dajak Sibouw, aan deze rivier wonende, worden door
von Kessel op 150 huisgezinnen geschat en onderscheiden van de
Kajan Sibouw, die hooger op aan denzelfden stroom gezeten zijn
en op 200 huisgezinnen gesteld worden 5). Op de Sibouw volgt
de Mandallem met 200 Dajaksche gezinnen längs hare oevers. Nog
wat hooger vindt men aan de Kapoeas zelve de Dajaks van Taman
of Mantoewari, ten getale van 300 huisgezinnen, en daarop die van
Loenja, 60 huisgezinnen sterk. Hier houden de kampongs der
gezeten Dajaks geheel op; alleen vindt men, op een afstand van 6
dagen roeijens, nogmaals eene door 40 Dajaksche gezinnen bewoonde
kampong, Lagat geheeten, aan den mond eener kleine rivier, die
den naam van Silat draagt. Al de hier opgenoemde Dajaks van de
Madei af worden door den heer von Kessel tot hetzelfde ras met die
*) Van Lijnden N. T., bl. 543, 552, von Kessel, bl. 178, 185. „Mon-
n a i” bij Blume, bl. 160, is welligt dezelfde rivier als de Mandei.
s) Von Kessel, bl. 185; vgl. ook Blume, bb 159.
s) Ik ben hier uitgegaan van de onderstelling, dat Soengei Sidouw op
de kaart van van Lijnden en Groll eene verschrijving is voor Soengei S ibouw.
Eene rivier van den naam Sidouw vind ik althans nergen vermeld.
Op de kaart van den heer Melvill ligt eene kampong Sibouw op den linker
oever aan den mond eener rivier, die juist terzelfder plaatse in de Kapoeas
v a lt, waar de kaart van van Lijnden den mond der Mändei aanwijst.
Dit zou doen vermoeden dat de Mandei en Sibouw dezelfde waren , zoo
niet von Kessel, bl. 1 8 5 , duidelijk tusschen de Mandée (zoo schrijft hij)
en de hooger gelegen Sibouw onderscheidde.
*) Blume, bl. 160.
*) Von Kessel, bl. 185. De Dajak Sibouw worden ook vermeld door
van Lijnden N. T ., bl. 571, 583, en de Kajan Sibouw door Blume, bl. 160.
van de Malo-rivier gerekend en door den bijzonderen naam van het
Parische ras onderscheiden. Hun gezamenlijk aantal zal volgens
hem 2160 huisgezinnen bedragen x).
Doch de gezeten Dajaks van het Parische ras zijn niet de eenige
die deze streken bewonen; men vindt er ook de zwervende stammen
der Beketans of Manketans en der Poenans, die slechts daar-
door van elkander verschillen, dat de eersten zieh tatoeeren en de
laatsten niet. Ofschoon zij geene vaste woonplaatsen hebben, blij-
ven zij toch doorgaans in de nabijheid derzelfde rivieren. De
Manketans bewonen den regter-oever der Kapoeas van hären oor-
sprong tot aan de Malo-rivier, de Poenans zwerven op den linker-
oever tot aan de uitwatering der rivier van Boenoet en längs de
boventakken van de Melawi. Deze wilde stammen leven met het
Parische ras in vrede, maar de andere Dajaksche stammen hebben
veel van hen te lijden, vooral doordien zij van het belagen en
wegrooven hunner zonen en dochteren, om die vervolgens aan de
Pari te verkoopen, eene hunner voornaamste bezigheden maken.
Deze stammen worden, zeker op zeer losse gronden, op ongeveer
10,000 huisgezinnen geschat, van welke in de laatste jaren eenige
weinige, op het voorbeeld hunner naburen , tot het bouwen van
huizen en aanleggen van ladangs zijn overgegaan 2). Van de bron-
armen der Kapoeas, die in het gebied dezer wilde stammen gelegen
zijn, kennen wij bij name alleen de Boenga of Bohang, die als het
tooneel van den aan George Müller gepleegden moord eene treurige
vermaardheid heeft erlangd 3).
Wij hebben ons thans, voor zoo verre de ten deele zeer schaar-
sche berigten gedoogden, een voor het tegenwoordige toereikend beeid
van de Kapoeas-landen ontworpen. Nog slechts een trek ontbreekt
daaraan. Wij moeten namelijk nog een oogenblik onze aandacht
wijden aan de communicatien der verschillende genoemde staatjes
onderling en met de gewesten buiten het gebied van de Kapoeas
gelegen. Door de ontelbare groote en kleine rivieren heeft de na-
tuur de onderlinge gemeenschap op uitnemende wijze bevorderd.
ij Yon Kessel, bl. 185. De Dajaks van Taman of Mantoewari vermeldt
ook van Lijnden N. T , bl. 571 en 583.
s) Von Kessel, bl. 187, 189. Vgl. van Lijnden N. T., bl. 571, 583, 587,
en Blume, bl. 160. Bij den laatste zijn Kettan en Bokottan klaarblijkelijk
namen, voor betzelfde volk der Manketans, gelijk bl. 171 Baenan voor Poe-
nan is gesebreven. Ook van Lijnden schrijft, bl. 587, Ketan, elders Beketan.
s) Von Kessel, bl. 2 0 1 , Schwaner T. N. I ., bl. 1 4 5 , 146.