N. B. en 109° 4 0' 25" 0. L. gelegen l) , vormt het vrij hooge,
uit zuiver zand bestaande, en op vele plaatsen met zwaar geboomte
, vooral roe-boomen bezette stran d , eene ruime bogt, in welke
zieh vier uren boven Tandjong Api het riviertje Manis ontlast.
De zee is hier buitengemeen rijk in visch, kwallen en andere
zeedieren. Gevogelte, met uitzondering van visch-reigers, ziet men
er weinig. De bogt is om het zuivere drinkwater en den goeden
ankergrond een geliefkoosde schuilplaats der zeeroovers. De bergen
Palo, Koemei en Datoe leveren van hier een treffend vergezigt op.
Tandjong Datoe is een noordwaarts uitgestrekt, hoog, langwerpig
voorgebergte, van gebogen gedaante, met een naar het Zuid-oosten
gekeerden inbam, waar eene kleine rivier goed drinkwater oplevert.
Het bestaat uit twee hoogten, van welke de grootste, die eene
bogt beschrijft en voor zeevarenden die zuidwaarts koers houden
zeer kennelijk is , tot 350 a3 8 0 voeten stijgt; de kleinere, aan de
uiterste punt van het voorgebergte, levert een fraai gezigt op. Deze
hoogten bestaan uit rood en geelachtig graniet met eenig leisteen;
zij zijn met welig houtgewas bedekt, en staan geheel afgezonderd.
De breede strook laag land, die ze van de Koemei en verder land-
waarts in gelegen bergen scheidt, maakt het waarschijnlijk, dat
ook Tandjong Datoe eertijds een eiland is geweest, sleehts door
aanslibbing met den vasten wal verbonden. Digt vöör den uithoek
liggen eenige rotsen, deels met den waterspiegel gelijk, deels onder
water; er gaat een buitengewoon sterke stroom en het vaarwater is
hier zoo ongelijk van diepte, dat men op sommige punten digt onder
den wal 20 en 24 vademen, en op een uur en meer afstands
niet meer dan 8 ä 9 vademen peilt 2).
Oostwaarts van dit voorgebergte strekt zieh de sehoone bogt van
Datoe uit, waarin zieh de rivieren van Serawak en Sadoeng ont-
lasten. Haar te beschrijven behoort niet tot mijne tegenwoordige
taak, die zieh tot eene schets der Wester-afdeeling van Borneo
bepaalt.
*) Belcher I I , p. 572 , eenigzins verschillcnd van I , p. 19.
*) Blume, bl. 139— 1 4 1 , Belcher I , p. 1 9 , 20.
ZESDE HOOFDSTUK.
Natuurlijkc en politieke verdeeling van de landen ten Zuiden van het
gebied der Kapoeas. — De baai van Simpang. — Het voorgebergte Boekit-
Laut. — Het Palongan-gebergte. — De rivier van Simpang. — De Semandang. —
Dajakschekampongsaan de Semandang en Kwalang. — De nogerie Simpang. —
De Sidjouw- en Matan-rivier. — Bevolking, voortbrengselen en handel van
Simpang. — Kust van Sakkadana. — Tinerts op de Westknst. — De bogt en
rivier van Sakkadana. — De negerie Sukkadana of Nieuw-Brussel. — Eiland-
jes längs de kust. — De Sidoeh-rivier. — De Karimata-archipel. — Groot-
Karimata. — Soeroetoe. — Panoembangan.
— ©*>»*♦-—
Wij begeven ons thans naar het zuidelijk deel van Borneo’s
Wester-afdeeling, ten Noord-westen bepaald door de Delta der Kapoeas,
ten Noorden door de zuidelijke waterscheiding van het Kapoeas-
gebied, ten Noord-oosten door de westelijke waterscheiding van de
Pinoe-rivier, en ten Oosten door de westelijke waterscheiding van
de rivier van Kota-waringin. Het wordt dus ten N. en 0. ingeslo-
ten door de landschappen Koeboe, Meliouw, Sekadouw, Sepeuw,
Pinoe en Kota-waringin, en ten Z. en W. door de zee, De voor-
name rivier van dit gedeelte van Borneo is de Pawan, een aan-
zienlijke stroom, die door vele takken, uit de gebergten ten N.
en 0. ontspringende, gevoed wordt; zij Staat echter tot twee andere,
vrij belangrijke stroomen, de rivier van Simpang ten Noorden en
de rivier van Kandawangan ten Zuiden, in nagenoeg dezelfde ver-
houding, waarin de Kapoeas tot de Pawan en de rivier van Sam--
bas staat. Wij kunnen dus dit gansche gebied nader in dat der
Simpang-, Pawan- en Kandawangan-rivieren splitsen, en zullen dan
bovendieu nog van onderscheidene kleinere stroomen moeten gewag
maken, die zieh deels aan de Westkust ontlasten , deels van het
hoogland van Kandawangan naar de Zuidkust afvloeijen.
Uit een politiek oogpunt kan dit gebied evenzeer in drie landschappen,
Simpang, Matan (zoo heet het gebied der Pawan-rivier)