Calcutta en in 1806 het schip Commerce veroverden, beide malen
alle Europeanen vermoordende *). In 1803 poogde de majoor Far-
quhar de vestiging te Balambangan te vernieuwen met een deel van
het garnizoen, ’t welk Amboina wegens den vrede van Amiens ont-
ruimd had ; doch reeds het volgende jaar werd Balambangan, wegens
zijne ongezondheid en de geringe voordeelen, die de handel, bij
groote kosten, aan de Compagnie opleverde, andermaal verlaten 2).
Omstreeks denzelfden tijd schijnt ook de handel der Engelschen op
Broenei geheel te hebben opgehouden, zoodat, toen weinige jaren
later Banjer-massin door de Hollanders ontruimd werd, de invloed
der Europesche beschaving geheel van Borneo was geweken.
Bij de nieuwe vestiging der Engelschen op Borneo’s Noordkust
voor weinige jaren, de geestdrift, waarmede zij werd begroet, ende
voordeelen, die zij reeds aan den handel oplevert en voor het ver-
volg belooft, mag het niet onopgemerkt blijven, dat onder het vroe-
ger stelsel van monopoliën de Britten z ieh , juist gelijk wij , op
geen enkel punt van Borneo, hoe vaak ook eene vestiging beproefd
werd, met voordeel konden handhaven. Belangrijk zou het zÿn bij de
redenen van het verschil tusschen nu en toen te verwijlen ; doch het
ligt buiten de grenzen, die ik mij voor deze schets heb voorgeschre-
ven. Wij hebben thans wat wij de oude geschiedenis van het handeis-
verkeer der Europeanen op Borneo zouden mögen noemen, kortelijk
doorgeloopen ; doch het tijdslip barer sluitingis door sleehts weinige
jaren van dat der opening van het nieuwer verkeer gescheiden.
Dit nieuwe tijdvak neemt een aanvang met de zending van een
gezantschap van Banjer-massin aan het Britsch tusschen-bestuur op
Java in 1 8 1 1 , die in het jaar daaraan de zending van den heer
Alexander Hare als Commissaris en Resident ten gevolge had. De
lotgevallen van dezen avontuurlijken man vormen eene zonderlinge
*) Hunt B ., p. X LV III, Logan, p. 512.
*) Hunt S. A ., p. 3 5 , Earl in Journal of the Ind. Archip., V. IV,
p. 536, Logan, p. 512. Ofsehoon uitmuntend voor den handel gelegen,
heeft Balambangan vele nadeelen. Zie Raffles, t. a. p ., p. 268—2 7 0 , Belcher,
J I, p. 118—1 2 2 , Keppell D ., I I , p. 154—156.
episode in de geschiedenis van den Indischen Archipel. Niet slechts
sloot hij een contract met den Sultan van Banjer-massin op den voet
van dat van 1 787, doch nadeeliger voor dien vorst, maar hij wist ook
persoonlijk van hem, bij wijze van tijdelijke gift, een uitgestrekt
landschap, in naam als jagt- en vischterrein, te verwerven, waarop
besloot eene volkplanting aan te leggen. Door de medewer-
king van Sir Thomas Stamford Raffles, met wien hij zeer bevriend
was, zag Hare zieh in Staat zijne kolonie met Javaansche landloo-
pers te bevolken, die zonder veel omslag schijnen te zijn opgeligt,—
een maatregel, die het toenmalig Britsch bestuur op Java gestrenge
en niet onverdiende berisping heeft op den hals gehaald. Op een
te voren onbevolkt terrein zag men nu eensklaps dorpen verrijzen,
koffij- en pepertuinen aanleggen, en zelfs eene scheepstimmerwerf
oprigten, waarop weldra een voortreffelijk koopvaardÿschip gebouwd
werd. Doch de zonderling dacht meer aan zijne eigene belangen dan
aan die van zijn Gouvernement1). De zending van den heer J. van
Boekholtz als Commissaris van het Nederlandsch Gouvernement naar
Banjer-massin, die in 1 816, spoedig na de teruggave onzer bezit-
tingen, plaats had, maakte een einde aanhetgezag van dezen kleinen
despoot 2) , ofsehoon hij tegen de inbezitneming door het
bestuur der hem persoonlijk afgestane gronden protest liet aantee-
kenen 3). Later heeft Hare beproefd eene dergelijke rol als te Banjer-
massin op de Kokos- of Keeling-eilanden ten Z. W. van Java te
speien 4). Wij zullen hem derwaarts niet volgen. Alleen wil ik
hier nog opmerken, dat het Britsch tusschen-bestuur ook eene expedite
naar Sambas op de Westkust zond, om eene gepleegde zee-
rooverij te straffen, en een tijd lang een kleinen post te Pontianak
had, — feiten die ik later uitvoeriger zal bespreken. Eene blij vende
Europesche vestiging aldaar kwam echter niet tot stand, alvorens
’) Tobias B., bl. 27, 28 , Halewijn B., bl. 4 0 5 , Sal. Muller, bl. 3 3 3 , Mijer
1 8 1 9 , bl. 518, Temminck, p. 179, 180, (vgl. T. I, p. 104), Dalton, p. 21.
s) Mijer 1816, bl. 303.
8) Mjjer 1819, bl. 518.
*) A. van der J a g t, Besckrijving der Kokos- of Keeling-eilanden, Ba-
tav. Gen., X I I I , bl. 2 9 5 , Belcher, I I , p. 1 9 3 , 194.