rivier 1). Doch in later tijd is alleen aan de Kandawangan-rivier dit
metaal door Chinesche mijnarbeiders regelmatig gegraven. Die wer-
ken zijn intusschen lang verlaten, ofschoon er welligt nog sporen
van gevonden worden; de ongezondheid van het oord en ket brakke
water schijnen de hoofdoorzaak van hun verval geweest te zijn
De bogt van Sukkadana vorrnt een langwerpig halfrond, dat om-
trent 3000 vademen lang en 1200 vademen breed is. Bij de in-
vaart heeft men gedurende den vloed 1 3 , bij ebbe 10 voet water;
de ankergrond is zacht en goed, maar in den West-moeson zijn de
schepen er niet geheel veilig. In het midden van den achtergrond
der bogt, op 1° 16' Z. B., ontlast zieh de rivier van Sukkadana, die
omtrent 80 voet breed en onderscheidene vademen diep is , doch
aan den mond eene bank van zand en steenen heeft, wTaarop zelfs
bij den vloed slechts a 8 voet water staat, zoodat men de
rivier slechts met kleine praauwen kan binnenkomen. Of de overhangende
boomen, die tijdens het bezoek van den heer Müller haar
schier versperden, th a n s , nu hier weder eene negerie gebouwd is ,
zijn opgeruimd, durf ik niet verzekeren; welligt wäre dit te veel
van de onverschilligheid der Maleijers verwacht. Een andere en
wel kunstmatige belemmering, eenmaal bestemd om de oude negerie
tegen overrompeling te beveiligen , is waarschijnlijk ook nog wel niet
geheel verdwenen. Zij bestond uit twee omstreeks 1780 aangelegde
dämmen van kleine klipsteenen, zes voeten breed en bij den vloed
onder water staande, en zoodanig geplaatsl, dat een vaartuig niet
dan langzaam, en zieh nu naar deze dan naar gene zijde wendend,
daartusschen doorvaren en .den mond der rivier binnenloopen kon.
Het strand van deze bogt bestaat grootendeels uit aangespoeld
zand, en is op vele plaatsen hoog en vast, doch in de onmiddellijke
nabijheid der rivier laag en moerassig. Op de helling en den voet
der heuvels ligt een goede en vaste grond, zeer geschikt voor cul-
tu re s , gelijk daarop ook vroeger peper geplant was. Bezuiden de
rivier, waar het land naar goedvinden onder water kan gezet worden
, waren voormaals schoone rijstvelden. De vruchtbare grond
levert hier, zonder veel moeite of bebouwing, alle dagelijksche be*
hoeften der inlanders, rijs t, sago, wortelen , groenten envruchten,
in milden overvloed; de zee verschaff visschen en schildpadden in
*) G. Müller, bl. 331, 332. Vgl. beneden Boek II . Hoofdst, II.
s) Off. Stukk. H S ., bl. 60.
menigte, en terwijl de hitte door de zeewinden getemperd wordt,
is er de lucht zoo aangenaam en gezond, dat zij voor de beste
streken van Borneo niet behoeft onder te doen.
Om zjch zoet water van de rivier te verschaffen, moet men haar
een vierde uurs opvaren; doch in den omtrek der bogt vinden de
zeelieden verscheidene andere gelegenheden om zieh daarvan te voor-
zien. Men vindt het in een beekje ten Noorden der rivier, Matjan-
Laut geheeten, eu verder in het noord-westelijk deel der bogt, of
den inham Rawang, die door den vooruitspringenden hoek Tandjong
Malam van de eigenlijke baai van Sukkadana is gescheiden, en onderscheidene
riviertjes in hären schoot opneemt. Ook aan den voet
van den kleinen heuvel, die op den zuid-westelijken uithoek der bogt
omhoog rijst, zijn zeven kleine uitwateringen, de Telaga Toedjoh^ge-
heeten, en door een kuil in het zand te graven kan men zieh h ie rin
weinige oogenblikken een goeden voorraad van water verschaffen 1).
Aan deze zoo uitnemend voor den handel geschikte baai en längs
de oevers der rivier lag voormaals het beroemde Sukkadana, de
groote markt van Borneo’s Westkust. In 1786 werd deze stad door
den Sultan van Pontianak, bijgestaan door eenige schepen der Odst-
Indische Compagnie, geheel vernield en de bevolking verstrooid. De
aangenaamheid van het oord lokte echter later vele zwervende zee-
roovers aan, die hier hutten bouwden en rijstvelden aanlegden;
doch de maatregelen door het Engelsch tusschenbestuur, en later
door het herstelde Nederlandsch gezag, tegen de zeerooverij genomen,
gunden hun hier geen ru st, en in 1822 was dit oord geheel verlaten,
terwijl slechts enkele sporen de plaats aanwezen, waar vroeger
de stad gestaan had. Na de tuchtiging van Matan door eene
Nederlandsche expeditie in 1828, werd aan een voormalig roover-
lioofd, Radja Akil, die in dienst van het Gouvernement was over-
gegaan, verlof gegeven zieh hier met zijne volgelingen neder te zetten,
en het oude Sukkadana onder den ongelukkig gekozen naam van
Nieuw-Brussel te herbouwen. Die naam heeft, gelijk te verwach-
,ten was, geen wortel gevat, en allengs weder voor den ouden naam
van Sukkadana moeten plaats maken. In welke verhouding de
Sultan van Nieuw-Brussel tot Simpang en Matan gesteld werd,
is reeds boven aangeduid en zal ik later in bijzonderheden ont-
vouwen. Maar hoe gewigtige diensten ook Radja Akil in het be-
I g j