pachter eene winst zou kunnen gerieten van /182,000. Deze som
moet echter verminderd worden met een geschenk van 3 tail goud
per kist, of ongeveer/'24,000> aan den Majoor der Ghinezen te Sambas
, met het geschenk eener kist aan de kongsie van Montrado
en eener andere aan de overige kongsies, met het minder bedrag
zijner ontvangsten veroorzaakt door de verpligte levering aan den
Sultan, den Pangeran Praboe, den Majoor en de Kapiteins der Chi-
nezen te Sambas, van niet minder dan 21 kisten tegen slechts
f 1 3 0 0 , als vergelding deels van borgstelling voor de pach t, deels
van het tegengaan van verboden invoer, met omtrent / ‘3000 voor
kosten van verder vervoer, en met omstreeks 5 perCt. of een bedrag
van /1 9 ,2 0 0 voor wanbetaling. Na aftrek dezer verschillende
posten kan men rekenen, dat omtrent / ‘62.000 als jaarlijksche
winst voor den pachter overblíjft. De heer van Kervel zegt echter
in zijn verslag van 1 8 4 8 , dat de toenmalige pachter, de Pangeran
Ratoe van Sambas, van oordeel was, dat zoo de Chinezen
onder een geregeld Europeesch bestuur konden gebragt en een be-
hoorlijk toezigt in de binnenlanden kon verzekerd worden, de on-
kosten en bezwaren met het debiet van opium verbonden zoozeer zou-
den verminderen, dat de pachtschat, waarvoor met moeite / 36,000
bedongen wa s, ongetwijfeld tot f 100,000 zou kunnen gebragt
worden *). Neemt men nu hierbij de winsten op den verkoop van
opium in het klein en de aanzienlijke heffingen der kongsies op
het vervoer en debiet van dit artikel 2) in aanmerking, dan kan
men eenigzins nagaan, welke aanzienlijke sommen door de Chinezen,
— wel niet de uitsluitende, maar toch de voorname verbrui-
kers, -— voor dit verderfelijk heulsap worden besteed.
Tot bestrijding van deze en andere uitgaven en van de sommen
die bij jaarlijks aan zijne bloedverwanten in China overmaakt, en
die Ralbes op een tail gouds of omstreeks f 60 á f 64 per
hoofd begroot 3), geniet de Chinesche mijnarbeider uit de kas der
kongsie maandelijks eene som van f 1 6 ; de nieuweling echter jao et
zieh, als nog minder in den arbeid ervaren, gedurende het eerste
jaar met de helft dezer som vergenoegen 4). De heer Francis be-
rekent dat de onkosten eener groote mijn, die, buiten de leden
‘) Van Kervel, bl. 1 9 4 , 195.
s) Zie boven, bl. 322.
8) Kaffles , H(st. of J a v a , I , p. 264.
*) Francis, bl. 25; vgl. bl. 21.
der kongsie, 123 mijnwerkers telt, in het jaar eene som van
f 42,884 bedragen. Hij verkrijgt deze som op de volgende w ijs:
Voor 2 schrijvers f 16 ’s maands ieder of in het
jaar te z am e n .................................................................... .. - f ^84.
Voor 2 opzieners f 32 ’s maands ieder of in het
jaar te z am e n ............................................., , . . . . » 768.
Voor 125 mijnwerkers f 16 ’s maands ieder of in
het jaar te zamen.......................................................................... ’ 22,800.
Mondkost voor 129 man k f 9 ’s maands per hoofd. » 13,932.
Voor woningen en gereedschappen. . . . . . . » 5,000.
Totaal . ; . f 42,884.
Hier tegenover stelt h ij, dat de jaarlijksche opbrengst eener
groote mijn van 600 tot 900 tails goud bedraagt, die, tegen f 64
berekend, eene waarde hebben van f 38,400 tot f 57,600.
Dadelijk na de inzameling van het goud, en derhalve elke vier
maanden, wordt er rekening en verantwoording gehouden van elke
mijn, en na betaling van alle uitgaven wordt het overschot in de
algemeene kas der groote kongsie overgebragt 1).
Tot vergelijking voeg ik hierbij de op verschillende punten aan-
merkelijk afwijkende berekening van den heer van de Graaff. Hij
stelt de opbrengst van elke mijn in de vier maanden slechts op
70 ta il, waar tegenover staat dat hij voor elke mijn slechts 60
arbeiders rekent, en aan elke tail eene waarde van f 100 toekent.
De vijf mijnen van Montrado Ieveren dus te zamen 350 tail in de
vier maanden, oflOöO tail in het jaar op, ter waarde van /1 0 5 .0 0 0 .
Daarentegen stelt h ij, dat ieder werkman bij elke afrekening f 60 of
’s jaars f 180 ontvangt, en dat de voeding op f 96 ’sjaars per
man moet gesteld worden, terwijl bovendien de kosten der ontgin-
ning, de inkoop van materialen, de traktementerr van koks, schrijvers
en opzieners, het vieren der feesten enz ., voor elke mijn in
de vier maanden / ‘1400, of f 4200 in het jaar, bedragen. De uit-
komst zou dus zijn:
fietaling aan 300 werklieden ä f 180 per hoofd f 54,000
Mondkost voor 300 man k f 96 per hoofd . . » 28,800
Onkosten van vijf mijnen ä f 4200 per mijn . » 21,000
Totaal . . • 103,800 3>
Men ziet dus dat volgens deze rekening het totaal der uitgaven
*) Francis, bl. 24.
a) Van de Graaff G., bl. 3 9 6 , 397.