aanvankelijk hunne ontevredenheid over de kornst dezer vreemde
indringers in het snellen van menigen kop lucht gaven 1). Wij
moeten inlusschen hierbij niet uit het oog verliezen, dat zij in de
geheime genootschappen van hun vaderland, waarin zonder twijfel
een aanzienlijk deel der naar Borneo körnende Chinezen was inge-
wijd, een voorbeeld vonden, hetwelk in de omstandigheden, waarin
zij zieh geplaatst zagen, tot navolging moest opwekken, met dat
verschil dat zij op Borneo hunne onderlinge verbindtenis niet behoef-
den te verbergen, maar er openlijk voor konden uilkomen. Men weet
dat de dynastie , die thans nog het Chinesche rijk beheerscht (indien
zij niet welligt, terwijl ik dit schrijf, reeds door het geweld der om-
wenteling is ten val gebragt), niet van echt-Chineschen, maar van
Tartaarschen oorsprong is. Tegen opstandelingen, die de Ming-dynas-
tie van den troon badden gestooten, te hulp geroepen, trokken de
borden der Mandsjoes, na behaalde overwinning, in 1644 Peking binnen.
Hun jonge Vorst, een knaap van zeven jaren, dien de Soldaten
bij den intogt op hunne schouders droegen, werd door het juichende
volk als Keizer begroet. In de zuidelijke provinciën des rijks ont-
moette echter de Mandsjoe-dynastie in den aanvang een openlijken
en langdurigen tegenstand, die wel deels door geweld, deels door
beleid en list werd b.edwongen, maar in de meer afgelegen streken
bleef voortsmeulen. Eene soort van révolutionnaire propaganda, door
middel van geheime broederschappen, was sedert in deze provinciën
te allen tijde ijverig werkzaam, en poogde meermalen van de
eilende en ontevredenheid des volks gebruik te maken, om het in
massa tegen de vreemde overheerschers op te zetten en de herstel-
ling der vroegere dynastie te beproeven. Onder de regering van
Rang-hi kwam in 1674 eene geheime vereeniging onder den naam
van H em e l -A a r d e -V e r b o n d (Tiën-ti-hoeï) tot stand, die reeds
het volgende jaar een vreesselijken opstand tegen het gezag der
Mandsjoes verwekte, welke echter met den dood des aanvoerders
en van zijn gansche geslacht eindigde. Tijdens de regering van
Kiën-long (1736—1795) werd een oproer verwekt door de leden van
twee zeer uitgebreide genootschappen, dat der Dr i eh e i d (San-ho-
hoeï) en der W i t t e W a t e r l e l i e (Pe-liën-kiao), van welke het
eerste slechts eene voortzetting was van het Hemel-Aarde-Verbond
onder gewijzigden naam, doch door de krachtige hand des Keizers
in stroomen bloeds gesmoord, terwijl tegen alle geheime vereeni-
gingen eene vreesselijke inquisitie werd ingesteld, die met de schuldigen
-ook menigen onschuldige in het verderf stortte. Toch werd
het genootschap der Witte Waterlelie zoo weinig gefnuikt, dat het
voortging den opstand voor te bereiden, die in 1796 bij de troons-
beklimming van Kia-king uitbrak. Deze beweging, onder de leus
»verlossing van het juk der Tartaren” aangevangen, ontaardde echter
spoedig in rooverijen, die het gansche land te vuur en te zwaard
verwoestten, en eindelijk het beter deel der bevolking noopten, om
met de keizerlijke troepen de handen tot beteugeling der roovers
ineen te slaan, waardoor in 1803 de rust werd hersteld. In 1813,
toen hongersnood een opstand in de noordelijke gewesten veroor-
zaakte, hervatt’en de geheime genootschappen hunne rol, en nevens
dat der Witte Waterlelie, stelde zieh nu het Hemel-Aarde-Verbond
op nieuw onder dezen ouden naam op den voorgrond. Na vijf pro-
vincien een tijd lang tot een tooneel van verwoesting te hebben ge-
maakt, overrompelden de eedgenooten het paleis te Peking; de Keizer
ontsnapte echter aan hunnen aanslag en nam krachtige maatregelen
om de woelingen der geheime genootschappen te onderdrukken,
zoodat drie jaren na den vermelden aanslag, en terwijl reeds on-
telbare slagtoffers gevallen waren, nog meer dan 10,000 ter dood
veroordeelden de kerkers vulden. Nogtans werd de geest van ver-
zet in de zuidelijke provincien .door de genootschappen levendig
gehouden, en openbaarde zieh in herhaalde oproerige bewegingen,
tot dat eindelijk in 1 8 3 0 , onmiddellijk na den dood van Keizer
Tao-koeang, onder de leiding van het Hemel-Aarde-Verbond, die
vreesselijke opstand uitbrak, die, aangevoerd door een pretendent,
zoo men beweert uit de Ming-dynastie gesproten, thans de regering
der Mandsjoes op den rand des verderfs heeft gebragt en de blik-
ken van het Westen aan de ontwikkeling der gebeurtenissen in het
Chinesche rijk gekluisterd houdt. Ofschoon nu de geheime genootschappen
oorspronkelijk eene politieke en geene maatschappelijke
omwenteling beoogen, en van hunne overeenkomst met de communis-
tische propaganda van het Westen door sommige schrijvers te hoog
schijnt opgegeven, is het echter niet te ontkennen, dat zij door
de oneenigheid en besluiteloosheid der aanvoerders en door de ban-
deloosheid des gepeupels bij alle vroegere pogingen hun eigenlijk
doel hebben gemist, maar zieh daarentegen uit de leden vele geheime
roover- en dievenbenden hebben gevormd, d ie , magtig door