belangrijk i s ; ofschoon de Chinesche wetten de emigralie van
vrouwen ten strengste yerbieden, zoodat zieh in 1823 slechts
eene Chinesche vrouw, bij toeval in spijt der wetten aangebragt,
op Borneo’s Westkust bevond x); zoo houdt zieh toch het getal
der Chinezen, ten gevolge deels van den gedurigen toevloed, deels
van huwelijken met vrouwen des Iands, waarschijnlijk ongeveer op
dezelfde hoogte staande. Het getal vrouwen onder de Chinezen is
echter betrekkelijk zeer gering, en bedraagt, zegt men, in de ei-
genlijke goudmijn-plaatsen naauwelijks eene tegen negen of tien
mannen. Dit heeft natuurlijk op de zedelijkheid eenen ongnnstigen
invloed, ofschoon het aan den anderen kant bij yelen het verlangen
prikkelt, om naar het vaderland terug te keeren, en hen aanspoort
tot verduhbelde vlijt, om eenmaal dat doel te bereiten 2).
De opgaven omtrent het getal der Chinezen op Borneo’s Westkust
loopen verbazend uiteen en verschillen van 27,000 tot 200,000.
De beste en nieuwste opgaven volgende, bevonden wij vroeger het
getal der Chinezen, buiten vrouwen en hinderen, in het rijk van
Sambas omstreeks 34,000 3) , waarvan omstreeks 300 ter hoofd-
plaats, en in het disirict Mandor omtrent 10,000 4) ; te Pontianak
en aan de boven-Kapoeas zal het omstreeks 3000 bedragen 5). De
gezamenlijke Chinesche bevolking van Mampawa, Simpang, Sukka-
dana en Matan kan zeker op geen 1000 gesteld worden. Ons
eindcijfer klimt dus tot ongeveer 48,000, hetgeen met de meer
gematigde totale opgaven vrij wel overeenstemt. Hiervan wonen
ruim 43,000 in de mijndistricten. Het kan zijn dat een 30 of 40
jaren geleden het getal der Chinezen grooter was dan th a n s , doch
dat het immer hooger dan tot 60 of 70,000 zou gestegen zijn,
acht ik niet waarschijnlijk 6).
*) Tobias , bl. 38.
s) R itte r , bl. 1 1 5 , 1 1 6 , Tobias, bl. 36. Raffles, Hist, of Java, I , p.
264 , stelt het getal der jaarlijks huiswaarts keerende Chinezen op rnin-
stens 500.
3) Zie boven, bl. 101.
*) Zie boven, bl. 65.
s) Yolgens van Lijnden, wiens cijfers voor de verschillende staten
vroeger afzonderlijk zijn opgegeven, 2835.
6) De hoogste opgaaf is die bij Crawfurd I I , p. 4 8 2 , waar hij het
getal der Chinezen in en omstreeks de mijndistricten op ongeveer 200,000
stelt; de laagste die van den heer Tobias, bl. 21— 2 3 ,. die het aantal op
2 7 ,0 0 0 , waaronder niet meer dan. 16,000 geboren Chinezen, sehat; maar
juist deze schrijver drukt het meest op de vermindering van hun getal
ten gevolge van de uitputting der mijnen (bl. 16). Oude opgaven nog uit
«
De verhouding der Chinezen tot de Dajaks, die hun gelegenheid
geeft zieh door huwelijken te vermenigvuldigen, en hun aanzien
uit een staatkundig oogpunt aanmerkelijk verhoogt, verdient onze
bijzondere opmerking. Die verhouding was in den beginne alles
behalve vreedzaam x), en ook thans kan men van de Chinezen
nog dikwijls klagten omtrent de vijandelijkheden der Dajaks verneinen
, wanneer zij het in hun belang achten te klagen 2). In het
algemeen echter laat de verhouding van de zijde der Dajaks niets te
wenschen overig, ofschoon de Chinezen van hunne zijde er op uit
zijn, van deze goedaardige menschen zooveel mogelijk voordeel te
trekken. In de districten Mandor en Montrado, waar de Chinezen
den boventoon yoeren, en het gezag der Maleische vorsten schier
tot niets is gebragt, leven de Dajaks onder de zoogenaamde bescher*
ming der Chinezen; zij onthalen hen bij voorkomende gelegenheden, en
inzonderheid op de Chinesche feestdagen, op rijst en varkensvleesch, en
hebben daardoor deze eenvoudige inboorlingen, wien niet dagelijks
zulk een goede maaltijd ten deel valt en die zieh om den dag van
morgen weinig bekommeren, aan zieh weten te terbinden 3).
Het is echter onbetwistbaar, dat de Chinezen de Dajaks zooveel
mogelijk uitzuigen, en een schrijver, die met de verhouding de-
zer beide volken onderling beter dan eenig ander schijnt bekend
te z ijn , geeft ons daarvan het volgende tafereel.
»De Chinezen vinden onberekenbare winsten in den rijken grond
van Borneo en zien zonder medelijden den ongelukkigen inboorling
den tijd der Compagnie brengen het aantal op 30,000. Raffles schat, Hist,
of J a v a , I , p. 2 6 3 , 264, alleen de mannelijke voor den arbeid geschikte
bevolking op 64,000, waarmede eene andere opgave, van denzelfden schrijver
afkomstig, die de geheele Chinesche bevolking op meer dan 100,000
stelt (Tobias, bl. 2 1 ), niet in strijd is. Muntinghe schat haar, bl. 1 7 0 ,
1 8 0 , op 110,000; in 1836 werd eene berekening gemaakt, die haar op
130,000 stelde (Temminck, p. 1 7 0 ); Earl (p. 250) neemt aan dat de
Westkust door 150,000 Chinezen bewoond wordt, waarvan 90,000 in de
mijndistricten, 60,000 in de Maleische vestingen verspreid. De bereke-
nin°*en welke die in den tekst het meest nabij komen, zijn van Erancis
(bl.° 3 ) , 3 3 ,0 0 0 , Ritter (bl. 1 1 5 ), 6 0 ,0 0 0 , Melvill van Carnbde (statis-
tieke kaart), 57,000, onder welk laatste cijfer echter ook de Chinezen in
de Zuid-ooster-afdeeling begrepen zijn. Bij de meeste dezer opgaven blijkt
het niet, of de vrouwen en kinderen onder de Chinesche bevolking zijn
medegerekend.
*) Zie boven , bl. 3 0 0 , 305.
s) Zie b. V. van de Graafl R. , bl. 69.
s) Tobias H S ., bl. 5 1 , Earl, p. 2 9 3 , 2 9 4 , van de Graaff R ., bl.
69 , 70. Ygl. boven, bl. 100.