den omgang Wonnen aller harten, en het lijdt geen twijfel, dat zijne
onderdanen hem in het algemeen met liefde en achting beschouwden,
gelijk nog zijn naam te Pontianak steeds met eerbied genoemd en zijn
graf als een heiligdom vereerd wordt *). Men zegt zelfs, d at, uit
eerbied voor zijne nagedachtenis, nimmer een zijner talrijke schuld-
eischers zijne nakomelingen is lästig gevallen. Zijne begaafdheden
waren zeker meer dan gewoon. Wel is waar heeft men beweerd, dat
zij meer die waren van een schrander koopman, dan van een soeverei-
nen Vorst; doch het is onmiskenbaar, dat hxj onder zijne honte en
uit alle oorden zaamgeraapte bevolking orde en geregtigheid, en een
zekeren, althans uitwendigen, eerbied voor godsdienst en goede zeden,
met evenveel buigzaamheid als behendigheid wist te handhaven.
Ik heb vroeger opgemerkt 2), dat de Boeginezen en Maleijers te
Pontianak verpligt waren bij de eerste oproeping onder de wapenen
te verschijnen, eene verpligting die zieh ook tot de Ghinezen uit-
strekte, in welke echter minder vertrouwen werd gesteld. De heer
Burn geeilt de günstigste getuigenis aangaande de bereidwilligheid,
waarmede steeds aan den eersten wenk werd gehoor geven, en zegt
dat hij meermalen getuige was, dat in een half uur of minder de
gansche weerbare magt van Pontianak op de been was, en eene
vaardigheid betoonde, die een sprekend contrast vormde met de ge-
wone vadsigheid en lusteloosheid der Maleische negerien.
Doch zoo wij al Abdoe’r-rahmans regeerkunst bewonderen, de
onpartijdige geschiedenis mag niet vergeten, door welke onverschoon-
lijke middelen hij zijn gezag verworven en uitgebreid had, noch
ook dat in zijn huiselijk leven de donkere zijde van zijn karakter
zieh in verregaande oploopendheid, ijverzucht en barbaarsche wreed-
heid in het bestraffen van ieder vergrijp openbaarde. Het aantal
der slagtoffers zijner jaloerschheid moet zeer aanzienlijk geweest zijn,
en men zegt dat hij meer dan eene zijner vrouwen of bijzitten ,
op het vermoeden van geschonden huwelijkstrouw, levend methare
wäre of vermeeende minnaars liet verbranden 3).
Toen Sultan Abdoe’r-rahman gestorven was, weigerde de Pangeran,
die tot troonsopvolger bestemd was, uit vrees van moeijelijkheden
uit zij ns vaders ontzaggelijke schulden voortspruitende, de regering
te aanvaarden, en de hoofden der bevolking werden met veel moeite
J) Vgl. hierover boven, bl. 15.
8) Boven, bl. 256.
en na langen tegenstand door geschenken en beloften bewogen, om
Sjerief Kasim als Sultan te erkennen. De nieuwe vorst verbond
zieh tot de stipte betaling van zijns vaders schulden en getroostte
zieh een goed deel zijner eigene pretensien op de invloedrijkste
Arabieren aan zijne zucht naar het oppergezag ten offer te bren-
gen 1). Opmerkelijk is het dat Sultan Kasim van den dood zijns
vaders en zijne aanvaarding der regering onmiddellijk, bij eenen
brief van 12 Maart 1 8 0 8 , kennis gaf aan de hooge regering te
Batavia, en haar tevens berigtte dat hij een zijner broeders naar
Mampawa had gezonden, om er het bestuur als zijn wakil of ste*
dehouder waar te nemen 2j. De betrekkingen met het bewind van
Java werden dus blijkbaar op den duur onderhouden. Kort daarna
stond Sultan Kasim het bestuur over Mampawa met den titel van
Panembahan af aan Goesti Djati, zoon van den in 1787 verdreven
Panembahan van Mampawa, hetzij hij daartoe door de zucht om
zijns vaders ongelijk goed te maken of door eenige andere f reden
bewogen werd. Hij zelf verloor daarbij weinig, daar de hulpbron-
nen van Mampawa zoo gering waren, dat het naauwelijks zijnen
gebieder kon onderhouden, en de reeds bejaarde en zwakke Vorst,
die daar nu onder den titel van Panembahan Soeria Nata Koesoema
de regering aanvaardde, ofschoon in zijn hart Sjerief Kasim
weinig vriendschap toedragende, geheel aan zijnen invloed onder-
worpen bleef. Sjerief Kasim, die zelf eene zuster van den nieuwen
Panembahan onder zijne vrouwen telde of geteld had, verbond
bovendien zijnen oudsten zoon Aboe-Bekr in het huwelijk met eene
van diens dochters 3).
Het gedrag vaa den nieuwen Sultan na zijns vaders dood schijnt
de vrees, die men voor hem gekoesterd h a d , niet gewettigd en
vrij algemeene reden tot tevredenheid gegeven te hebben. Alle
overtollige uitgaven afsnijdende en zorgvuldig het aangaan van nieu-
*) Leyden, p. 4 4 , 4 5 , Ritter, bl. 206.
*) Tobias HS., bl. 116. Zie den brief bij Meursinge, I I I , bl. 1 1 , 12.
3) Het kan zijn, maar dunkt mij minder waarschijnlijk, dat dit huwelijk
reeds voor de verheffing van den Panembahan, wien Sjerief Kasim al sedert
jaren vergund had met den titel van Radja te Mampawa te wonen (zie boven,
bl. 261), gesloten was. Dit huwelijk wordt vermeld door Tobias HS. bl.
59 'en aid. bl. 46 noemt bij Sjerief Kasim met den Yorst van Mampawa ver-
maagschapt door het huwelijk van zijn zoon en broeder. Daarentegen zegt
hij in het uitgegeven verslag, bl. 5 5 , dat Sjerief Kasim met eene zuster van
den Vorst van Mampawa gehuwd w a s, wat ik wegens het meeerder gezag
van dit latere stuk in den tekst ben gevolgd. Zie verder de noot op bl. 261.