landgenooten van Tai-kong en Sin-ta-kioe de partij der laatstge-
noemde, tevens die van het Nederlandsch Gouvernement, gekozen
hebbende, tot de zoogenaamde » goede Chinezen” gerekend werden.
In deze kampong vestigde de Generaai de Stuers in 1823, om al-
thans iets te doen, een observatie-post van zes man, van het gar-
nizoen van Sambas gedetacheerd, om alle maanden te worden afge-
wisseld. Dezen post heeft men later doen vervallen, en het gevolg
was dat de oproerige Chinezen van Montrado in 1850 de kampong
onverhoeds overvielen, de vreedzame inwoners verjoegen, en, met
het oogmerk om de rivier af te sluiten, zieh hier nestelden; —
een treffende proef van de verderfelijke gevolgen der verkeerde zui-
nigheid, die zoo vaak ons bestuur op Borneo heeft gekenmerkt.
Ik zal elders het moorddadig gevecht en treffend verlies vermelden,
waardoor de herovering van dezen belangrijken post heeft moeten
gekocht worden. Toen eerst, nadat het bloed onzer dapperen had
gevloeid en de aftrekkende muiters het schoone kamp verbrand en
de heerlijke rijstvelden in den omtrek verwoest hadden, heeft men
voor het gewigt van den Peniboengan, als militairen post, de oogen
geopend. Toen is op deze hoogte een fort opgeworpen, met den
naam van den overste Sorg, kommandant der expeditie, prijkende,
hetwelk, met twee achtponders en twee morlieren gewapend, thans
de monding der rivier en Pamangkat beheerscht *),
’t Is mij bij den nog voortdurenden Staat van oorlog in dit ge-
deelte van Borneo niet mogelijk te bepalen, in hoeverre zieh Pamangkat
van den doorgestanen schok heeft hersteld en de bevol-
king in het bezit harer woningen en rijstvelden is teruggekeerd.
lk kan die plaats slechts beschrijven volgens de berigten van hen,
die haar vöör de verwoesting gezien hebben. De rijstvelden van
Pamangkat strekten zieh oostwaarts van den berg u it, tot zij zieh
aan die eener andere Chinesche vestiging, Boedoek geheeten, aanslo-
ten 2). Een klein deel der bevolking leefde van den handel en
hield een passar; een ander deel legde zieh op de hier zeer voor-
deelige vischvangst toe, en voorzag een groot gedeelte van Montrado
en andere bovenlanden van gezouten visch; maar het hoofdbedrijf
der meesten was de landbouw. De rijstkultuur is hier zoo voor-
deelig, dat men van een gantang (13§ oude ponden) zaai-padi^l.80
*) Millies, bl. 2 1 4 , 2 1 5 , de Stuers H S ., bl. 108 , 109, Yerwikk., bl.
3 2 7 , 3 2 8 , 338.
*) De Stuers H S ., bl. 109. a J
8 H i l l ■ 1 i 7 1
?/c. cxAt 111111111 I —
ä 200 gantangs kan oogsten, terwijl 100 gantangs padi 45 ä 50
gantangs rijst opleveren. Het uiterlijk voorkomen van Pamangkat
en eenige soortgelijke vestigingen deed in deze streken aan Euro-
pesche dorpen denken. De stevig gebouwde woningen stonden op
vasten grond, de velden waren regelmatig afgescheiden, goed be-
werkt en van gemakkelijke voetpaden doorsnedten. De werkzaam-
heid van den Ghinees deed zijnen schoorsteen rooken en verschafle
hem vleesch en visch, eijeren en groenten voor zijne tafel. De
woningen en buurten der landbouwers lagen te midden der aange-
naamste landouwen; hoenders en eendvogels zag men er in menigte
rondloopen, en men hoorde er het geblaf van den trouwen hond,
die zijnen meester in het veld en op de jagt volgde: want de Chi-
nees verrast niet zelderi, met eenige koppels honden, de wilde var-
kens en herten in de moerassige bosschen zonder schot, of hij
velt ze met een geweer, d a t, in plaats van met haan, slot en vuur-
steen, slechts met een brandende lont voorzien is. Te midden van
welvaart en overvloed, leefden zoo deze nijvere landbouwers stij
en gastvrij, tot hen het oorlogsgeweld uit hunne vreedzame woningen
verdreef 1).
Tusschen den mond der Sambas- en dien van de Doeri-rivier, welke
laatste de grens tusschen het gebied van Sambas en Mampawa uit-
maakt, vloeijen een aantal kleinere stroomen in zee, van welke
de voornaamste, met het oog op de hier overal gevestigde Chinesche
mijnwerkers, als handels- en gemeenschapswegen niet van belang
zijn ontbloot, en dikwijls in mijn verhaal zullen vermeld worden.
Die, welke verdienen gekend te worden, volgen elkander van
het Noorden naar het Zuiden in de volgende orde o p : de Sebang-
kouw of rivier van Boedoek, de Selakouw, de Sinkawang, de
Djintang en de Sedouw, allen ten Noorden van Tandjong Batoe-
Belat, en de Soengei Raja^tusschen genoemd voorgebergte en de
Doeri-rivier. Tusschen deze rivieren en landwaarts in tot aan de
rivier van Sambas liggen de goudwasscherijen en kampongs der
Chinezen verstrooid. Zij bewonen hier het schoonste, vruchtbaar-
ste en gezondste gedeelte der geheele We stkust2); en ofschoon zij
niet de eenige bewoners dezer landen z ijn , maar in sommige streken
ook Dajaks worden aangetroffen, kan men rekenen dat dit geheele
gebied onder de heerschappij der Chinesche mijn-vereenigingen
') Millies, bl. 2 1 5 , 216.
s) G. Müller, bl. 354.
j pfplll <2 , / { e x .-''/¡1 <AeS> tf|§f|
J-A