geschiedenis, en zelfs de lotgevallen der overige half-barbaarsche
volken, die bet bewonen, zouden slechts eene zeer beperbte belang-
stelling kunnen inboezemen, zoo zij niet met de meer ontwikkelde
individualiteit der Arabieren en vooral der volken van Europa in
aanraking waren gekomen, en zoo niet, — wat hier inzonderheid
opmerking verdient, — de strijd en wrijving der verschillende
nationaliteiten, die zieh hier achtereenvolgens vertoond hebben,
eenigermate de plaats innara van den strijd en de wrijving der individúen
in de geschiedenis van het beschaafde Westen. Reeds
zagen wij, om van de Europeanen niet te gewagen, Dajaks, Hin-
doe-Javanen, Maleijers, Boeginezen., Arabieren elkander op het
tooneel dezer geschiedenis vervangen en verdringen; thans hebben
wij den blik op eene andere natie te rigten, welker vestiging op
Borneo’s Westkust. reeds vóór de stichting van Pontianak een aan-
vang had genomen, maar die eerst nadat de Compagnie haré éla-
blissementen op dit deel des eilands verlaten h a d , in zijne geschiedenis
eene voorname rol begon te vervullen, die sedert van jaar tot
jaar in belangrijkheid is toegenomen. Wij willen den blik voor
eene poos rugwaarts wenden-, om de eerste beginselen van de ko-
lonisatie der Chinezen, en hare ontwikkeling tot op het tijdstip,
tot waar wij in het vorige boek ons geschiedverhaal bragten, gade
te slaan. Daarna zal ik mij, alvorens den afgebroken draad der
gebeurtenissen weder op te vatten, eene breedere uitweiding over
het doel, den aard en de inrigting van de kolonién der Chinezen
veroorloven.
Van alle vreemde natién, — ik meen natien buiten den Indischen
Archipel zelven, — schijnt geene Borneo vroeger gekend en
bezocht te hebben dan de Chinezen. Die bekendheid is waarschijn-
lijk ongeveer zoo oud als hunne bekendheid met den Indischen
Archipel in het algemeen, en deze klimt, zoo niet hooger, ten
minste op tot den tijd der Chinesche pelgrims, die van de lVde
tot de VIde eenw onzer jaartelling Indie bezochten met het doel,
om de leer van Boeddha aan de bron zelve te bestuderen, en boe-
ken en handschriften, in welke zij in hare oorspronkelijke zuiver-
heid bevat wa s, ter vertaling naar hun vaderland over te brengen.
Met name weten w ij, dat de Chinesche reiziger Fa-Hien', die
China in 399 verliet en 30 Indische staten bezocht, die hij in
zijne gedenkschriften beschreef, in 414, over zee terugkeerende en
door een storm buiten koers geraakt, Java aandeed en daar vijf
maanden vertoefde 1). Men heeft welligt grond zijn bezoek als de
aanleiding tot het vroegste handelsverkeer tusschen China en Java
aan te merken, dat, volgens oude Chinesche berigten, ten tijde van
Keizer Wen-ti van de Soeng-dynastie, en derhalve tusschen de
jaren 424 en 453 plaats greep, doch daarna weder werd afgebroken
2)..
De vroegste betrekkingen der Chinezen met Borneo waren, even
als die der Europeanen, met de Noordkust. Volgens de berigten
door Klaproth uit de annalen der Ming-dynastie medegedeeld, zou
reeds tijdens de eerste Tang-dynastie, onder de regering van Kao*
tsoeng en dus in het midden der zevende eeuw, een Staat van
Borneo’s noord-oostelijk deel, Pha-la geheeten, regelmatig schat-
ting aan China betaald hebben 3). De vraag doet zieh hier voor,
welk gewest men door Pha-la te verstaan hebbe. In eene Chinesche
kosmographie, in 1730 vervaardigd, leest men de volgende
bepaling van de voornaamste plaatsen van Borneo: » Ten Zuiden
van Lioe-soeng (Lucon) strekt zieh een lange keten van bergen
uit (waarschijnlijk het eiland Palawan of Paragoa). Oostelijk van
die bergreeks ligt Soelofe, welks Koning eerst in 1728 schatting
naar Foe-kien zond; westelijk van dien keten is Ki-li-wen (Kiniba-
loe) en nog verder westwaarts Wen-lai (Broenei) gelegen. De beide
*) Zie zijn Foe-koee-ki, waarvan in 1 8 3 6 , onder den titel „Relation
des royaumes B o n d d h iq u e s e e n e vertaling door den beroemden Abel
Rdmusat te Parijs werd in het licht gegeven. Deze vertaling laat echter
veel te wenschen over, blijkens het oordeel van Dr. J . Hoffinann in zijn
opstel „d e Chinesche pelgrim Hioeön Ts'äng en zijne reizen in Indie,” in
de Gids voor 1 8 5 3 , D. I I , bl. 585. Het weinige wat Fa-Hien aangaande
Java berigt is ook medegedeeld in het werk van S. Müller, Bijdragen tot
de kennis van Sumatra, bl. 4 5 , 46. Over het belang van deze mededee-
lingen, ofschoon slechts in enkele woorden bestaande, voor de oude geschiedenis
van Java, schreef Dr. van Hoevell een opstel in het T. v. N.
I ., Jaarg. I I I , Dl. H , bl. 307—317.
s) S. Müller, a. w ., bl. 44—47. Ditzelfde berigt is ook medegedeeld
bij RafHes, Hist, of Java, I I , p. 1 3 9 , Crawfurd I I I , p. 1 6 6 , von Humboldt,
die Kawi-Sprache, I , S. 1-5. Doch, zoo het schijnt ten gevolge
eener verkeerde lezing, wordt daar het eerste verkeer met Java onder de
regering van Wen-ti’s voorganger, Lidoe-joe (420—424) gesteld. Zie over
hem en Wen-ti Gützlaff, Gesch. d. Chines. Reiches, S. 169—175.
) Klaproth, Notice d’une mappemonde et d’une cosmographie Chi-
noises, in Nouveau Journal Asiatique, Tom. X (Dec. 1832), p. 5 2 2 ,
en daaruit S. Müller, a. w ., bl. 64. De regering van Kao-tsoeng steh
Gützlaff, Gesch. d. Chines. Reiches, S. 228—2 3 2 , in de jaren 648—683.
B o v en, bl. 1 7 0 , is door eene vergissing Kao-tsoe, die van 618—626
regeerde, in plaats van Kao-tsoeng genöemd.