vijftien maanden keerde Dalton te Singapoera terug, waar hij niet
lang daarna overleed 1).
Ik deed hierboven opinerken, dat sedert 182b de uitbreiding
van ons gezag op Borneo niet in het plan der regering lag. De graaf
van den Bosch voerde als Gouverneur-Generaal bet stelsel in , dat hij
later als Minister van Kolonien handhaafde, om alle krachten tot
ontwikkeling van het produktief vermögen van Java en Sumatra in
te spannen en onze overige bezittingen in statu quo te la ten ,
alle uitgaven daarvoor afsnijdende, die niet voor de handhaving
tan ons gezag onvermijdelijk waren. Tegen het gevaar, dat Engeland
van onze werkeloosheid parti) zou trekken, meende men door het
traktaat van 1824 gewaarborgd te zijn, en men vleide zieh alzoo,
onbekommerd het tijdstip te kunnen afwachten, waarop men den
tijd zou vinden om na te denken, wat er voor Borneo en de oost-
waarts gelegene eilanden des Archipels te doen ware. Of zulk eene
staatkunde geene ergerlijke miskenning onzer roeping op de Indische
eilanden was, wil ik niet onderzoeken. Genoeg dat de uitkomst
leerde, op welk een ijdelen grond de verwachting gebouwd was, dat
onze Britsche naburen zieh door den dezerzijds veronderstelden geest
en de dubbelzinnige letter van het traktaat van 1824 zouden laten
wederhouden, om, bij de vervulling der door ons verwaarloosde
pligten, zieh ook de regten aan te matigen, die ons onverschillig
schenen. Reeds kort na de vestiging van Singapoera ontstond een
levendige handel tusschen die plaats en Serawak, een onder Broe-
nei behoorend distrikt, dat aan onze bezittingen op de Westkust
grenst 2), terwijl sedert 1834 ook het regtstreeksch verkeer tusschen
Broenei en Singapoera begon te bloeijen 3). Wij zullen elders
zien, dat dien ten gevolge reeds in 1831 het sluiten van een contract
met den Sultan van Broenei, om de vestiging van vreemden
te verhinderen, een punt van overweging bij de Hooge Regering uit-
maakte, en dat nog in 1838 door den Assistent-resident van Sam-
*) Earl, p. 329.
s) Earl, p. 3 1 0 , 811.
8) Earl, p. 3 1 6 , 317.
has herhaalde en ernstige vertoogen tot dat einde bij het tocnmalig
bestuur van Nederlandsch Indie werden gedaan, die echter in den
wind geslagen en zelfs met weerzin ontvangen werden. Het was in
October van hetzelfde jaar 1 838, dat James Brooke, met de op zijne
eigene kosten uitgeruste en bemande schooner Royalist, Engeland
verliet met het bepaalde en hem wel bewuste doel, om Borneo te
gaan openen voor christelijke beschaving en den grond te leggen
voor de verspreiding en toepassing der beginselen van Sir Thomas
Stamford Raffles door den geheelen Indischen Archipel 1). Serawak
was al dadelijk de plaats, waarop Brooke zijne aandacht vestigde.
Hij handelde met evenveel stoutmoedigheid als beradenheid, en ten
gevolge van belangrijke diensten, in het onderdrukken van binnen-
landsche oneenigheden, aan Radja Moeda Hassim, oom en zaakge-
lastigde van den Sultan van Broenei bewezen, zag hij zieh den 24sten
September 1841 met het hoogste gezag in het distrikt Serawak be-
kleed en in staat gesteld aan zijne grootsche plannen te arbeiden 2).
Deze gebeurtenis leide den grond tot den invloed, dien zieh thans de
Engelschen op Borneo’s Noord-westkust verworven hebben, en die ten
minste gelijk staat met dien, welken het Nederlandsch Gouvernement
längs de meeste overige kustlanden van dit uitgestrekte eiland
oefent. Orde, veiligheid en een geregeld bestuur werden te Serawak
ingevoerd, en weldra nam Radja Brooke, in vereeniging met de En-
gelsche marine, in deze wateren gestationeerd, geduchte maatregelen
tegen de roofstammen van Seribas en Sekarran,. die door hunne
gruwelen de gansche kust verpestten 3).
In Engeland werd de belangstelling in Brooke’s onderneming
vooral door de berigten Van rijke steenkolenlagen längs Borneo’s
Noordkust en op de naburige eilanden gewekt 4), en de Radja vatte
*) St. John, I I , p. 2 2 6 , 2 2 7 , Keppell D., I , p. 3— 8 , Mundy, I , p.
5, Gregory B ., bl. 5 9 , 60.
s) St. John, p. 2 5 3 , Keppell D., I , p. 2 5 1 , Mundy, I , p. 271.
8) St. John, I I , p. 279—2 8 2 , 289—293, Keppell D ., I I , p. 40—72,
83— 121,' Belcher, I , p. 149— 1 5 3 , Mundy, I , p. 3 7 9 , Gregory R .,
bl. 303, B ., bl. 61— 73.
*) Zie over die kolenlagen Belcher, I , p. 6 0 , 177— 179, 1 8 1 , I I , p. 156 ,
157, Keppell D., II, p. 84, Mundy, I, p. 383, II, p. 2 3 ,1 7 6 ,3 46— 3 5 0 ,39 0—394.