Sambas zieh slechts zeer langzaam hersteld, en blijft het als han-
delsplaats natuurlijk bij het, voor den handel met de binnenlanden
zoo veel voordeeliger gelegen Pontianak achterstaan, ofschoon het
daarmede gelijktijdig, bij besluit van 18 Febr. 1 8 3 3 , onder zekere
beperkingen tot vrijhaven verklaard werd 1). Het ontbreekt echter
den inwoners niet aan ondernemingsgeest, en inzonderheid is de
kustvaart, grootendeels met inlandsch getuigde, maar ook ten deele
met ra-vaartuigen gedreven, niet onbelangrijk. Het eenige echter
wat ik hieromtrent bepaaldelijk kan opgeven, is in de volgende
tabel betreffende het verkeer tusschen Sambas en Pontianak bevat.
T e po n t ia n a k v a n sambas Va n po n t ia n a k naar sambas
AANGEKOMEN. VERTROKKEN.
Jaren. Vaartuigen. Lasten. Vaartuigen. Lasten.
In 1843 32 592 47 530
» 1844 39 494 45 309
» 1845 50 971 ■/. 43 628
r 1846 33 516 25 328
s 1847 39 364 33 386
» 1848 37 367 25 78
» 1849 47 378 41 236
s 1850 69 925 59 485 »)
In 1822 en 1823 bedroeg het geheele getal vaartuigen te Sambas
binnengekomen 194 en 2 0 9 , terwijl in dezelfde jaren 1 07 en
154 vaartuigen van daar vertrokken 3).
Een weinig lager dan de stad ligt aan den regteroever der rivier
het Nederlandsch établissement, vanwaar men in ongeveer een
half uur naar eerstgenoemde oproeit. Het bestond in 1832 uit een
tolhuisje, dat tevens voor bureau moest dienen, eene residents- en
kommandants-woning, een pakhuis, eene gévangenis, een van aarde
opgeworpen fortje met de noodige gebouwen voor de bezetting,
eenige kleine gebouwen voor de Soldaten buiten het fort, en twee
vlaggestokken. Sedert is het, voor zoo veel mij bekend is , niet
van gedaante veranderd. Het fort is met eenige achtponders be-
wapend, en 4e geheele breedte der rivier wordt door zijn geschut
bestreken. Al de gebouwen van het établissement zijn van hout,
laag en zonder verdiepingen. In 1822 werden zij te zamen door
110 personen, Soldaten en bedienden daaronder gerekend, bewoond;
doch bij besluit van 23 Maart 1833 is het garnizoen aldaar op
slechts 3 officieren en 82 onderofficieren en manschappen gebragt,
*) Zie boven, bl. 18; vgl. Earl, p. 217.
*) Tabel bij v. Lijnden N. T ., behoorende bij bl. 621.
’) Van Grave HS. I , bl. 3.
I Deel.bl 94. _ Plaatl.