bestonil. Slechts weinige, door visschers en kooplieden bewoonde
huizen stonden bij elkander; de meeste lagen verstrooid in de
sclioone en nitgestrekte rijstvelden, die de plaats omgeven; ook
waren er vele wel onderhoudene moestuinen. De bevolking der
plaats bedroeg 300 ä 400 zielen. Deze kampong, die ook dikwijls
Palo genoemd wordt, bestaat nog lieden, doch van het ijzererts
schijnt thans door de Chinezen geen werk te worden gemaakt 1).
Wij hebben reeds gezien dat men Likoe van Sambas over land
kan bezoeken. Van de zeezijde bereikt men deze kampong door
het riviertje, waaraan zij lig t, vijf kwartier ver op te varen, terwijl
men ook ongeveer zoo ver of nog verder moet gaan, om drink-
baar water te vinden. Dit opvaren is echter niet zonder bezwaar
wegens de ondiepte van den stroom en de moeijelijkheid om het
eigenlijke vaarwater te onderkennen. Bij de ebbe verloont zieh eene
modderbank van wel drie kwartier breed, waar zelfs niet het
kleinste schuitje over kan ; terwijl bij hoog water, wanneer zelfs
eene praauw van twee kojangs gemakkelijk over de bank kan komen,
de vloed de modderige oevers meer dan een kwartier ver over-
stroomt. Op de bank vangen de Chinezen van Likoe eene menigte
visschen, waartoe zij zieh van eene soort van groote Schilden bedienen
, om daarop over den modder heen te kruipen.
Even benoorden de rivier van Likoe bevindt zieh een zeeboezem,
de bogt van Palo geheeten, en gevormd door eene smalle vooruit-
stekende landtong, TandjongPalo, waarschijnlijk vroeger een eiland,
hetwelk door aanslibbing met den vasten wal is verbonden, en van-
daar nog somtijds Poelo Massak, d .i. eiland MassakTgenoemd. In
de bogt ontlast zieh een ander, vrij ondiep stroompje, de rivier
van Palo, soms ook Bomban, geheeten. Aan den ingang der bogt
liggen twee eilandjes, bekend onder de namen van Poelo Toewah^en
Poelo Gading 2) , en omtrent4000 voeten vandaar zeewaarts eene zandbank
, van meer dan een kwartier uitgestreklheid, die den naam van
Passir Boerongifraagt. De eilandjes zijn slechts weinige voeten boven
de oppervlakte der zee verheven en vertoonen geen spoor van zoet
water. Het grootste is digt begroeid; het andere, waar de heer
Müller nog de overblijfselen vond eener door zeeroovers opgeworpen
benting, is slechts gedeeltelijk met boomen bezet. Längs destran-,
*) Dit moet ik opmaken uit van de Graaff G ., bl. 385.
s) Deze namen zijn ontleend aan het regeringsbesluit van 28 Febr. 1846
bij Temminck, p. 15,1. G. Müller noemt ook deze eilandjes Palo en Likoe,
den dezer eilandjes, en op de zandbank, houden zieh vele schild-
padden op, wier eijeren zoowel door de zeeroovers als door de
Chinezen van Likoe worden opgegraven. Het in dezen omtrek
groeijend geboomte behoort meest tot de geslachten der avicennia’s
en rhizophoren, wier weinig geacht hout vooral wordt gebezigd
als brandhout (vanwaar, naar het schijnt, de Maleische naam der
avicennia’s »kajoe-api-api ”J7~ terwijl uit de luchtworteis der rhizophoren
een grof en bitter zout wordt bereid 1).
Van de bogt van Palo tot aan Tandjong Api, ook wel Tandjong
Serei^geheeten, is het land weder onbewoond en blijft de kust laag
en zandig. Yöör den genoemden uithoek liggen eenige klippen,
deels bloot, deels onder water, zoodat het raadzaam is hier op een
half uur afstands van den wal te houden , waar men van 3 tot
5 vademen water met zandgrond heeft. Op drie vierde uur afstands
heeft men reeds 15 vademen en een geheel vrij vaarwater
van beider groene kleur. Tandjong Api is in 1843 opgenomen
door Sir Edward Beicher, die de ligging bepaalt op 1° 56- 36"
N. B. en 109° 20' 20" 0. L. van -Greenwich 2). Deze noord-
westelijke uithoek van Borneo is omtrent drie vierde uur breed,
en verheft zieh, schoon laag aan het strand, onmiddellijk binnen
den gordel der boomen, die hier niet tot de rhizophoren behooren,
maar van goed hard hout zijn , tot eenen heuvel van geringe ver-
heffing. Op een punt waar een kleine stroom van zoet water door
het zand naar zee vloeit, ziet men eenige rotsen uitsteken. Het
water is hooger op met bladeren en vergane plantdeelen bezoedeld,
doch omtrent 10 voet boven het hoog-water-merk sijpert het Moor
naar een groot zandig bekken, waar het in zeer zuiveren Staat ge-
vonden wordt. Dit is eene voor zeevarenden gewigtige bijzonder-
heid, te meer daar onmiddellijk ten Zuiden eener groote rots aan
den noordelijken hoek eene gemakkelijke en veilige landingsplaats
wordt aangetroffen 3).
Van Tandjong Api tot Tandjong Datoe, de uiterste grens van
het gebied van Sambas , volgens Beichers waarneming op 2° 5’ 24"
*) Blume, bl. 134— 136. Yolgens hem en G. Muller, bl. 2 3 6 , is
kajoe-api-api de Maleische naam van avicennia alba en avicennia tomen-
to sa , en heet de rhizophora mangle in het Maleisch kajoe bakon. Vgl.
over de rhizophoren Low, p. 44.
s) Belcher I I , p. 572 , waar 102° in plaats van 109° kennelijk een
drukfout is.
s) Belcher I , p. 1 9 , Blume, bl. 1 3 8 , 139. /