en verkreeg verlof om de reis naar Sukkadana mede te maken,
waar hij werd aan land gezet J). Het blijkt uit deze bijzonderheid ,
dat Sukkadana toen ter tijd door de Engelschen werd bezocht.
Dit wordt ook bevestigd door de hulp, welke Engelsche kooplieden
aan den Sultan van Sukkadana, tijdens den aanval van Bantam en
de Nederlandscbe Oost-Indische Compagnie op zijn rijk, in 1699
bewezen 2). Zelfs moeten, volgens andere getuigenissen, de Engelschen
daar toen ter tijd eene faktorij bezeten hebben, die echter
bij de verovering van Sukkadana door Bantam werd verlaten 3).
Ook voor de vernieling van Sukkadana in 1780 door Pontianak in
verband met de Nederlandsche Oost-Indische Compagnie, moet die
haven weder druk door Engelsche en ook door Fransche schepen
bezocht zijn. Beide malen schijnt handelsjaloezij de voorname drijf-
veer der Compagnie geweest te z ijn , om zieh in de twisten der
inlandsche vorsten te mengen 4). Sedert handelden de Engelschen
op de Westkust te Pontianak, tot 1791 met oogluiking van den
Hollandschen Resident, later openlijk, toen de Westkust door de
Hollanders verlaten was 5J.
Gewigtiger is de geschiedenis van de betrekkingen der Engelschen
tot Banjer-massin. Reeds in 1698 schijnen zij aldaar een contract
met den Sultan gesloten te hebben, met het doel om van Banjer
massin den hoofdzetel van hunnen handel in deze gewesten
te maken, hetgeen aan de dienaren der Hollandsche Oost-Indische
Compagnie niet weinig bezorgdheid inboezemde 6). In 1702
werd door de Engelschen eene faktorij te Banjer-massin aangelegd»
aan welker hoofd in onze, berigten j; de titel van kapitein Moor wordt
*) De Ro y , bl. 1 1 9 , 1 2 1 , Valentijn, bl. 248.
8) Zie hierover Hoofdstuk III.
9) Radermacher, bl. 1 1 0 , zegt: „de Engelschen zijn eenige jaren geze-
ten geweest op Snkkadana tot in het jaar 1 6 9 4 , toen zij het in ’t geheel
verlaten hebben.” De loop der gebeurtenissen noöpt mij tot de gissing, dat
in plaats van 1694 moet gelezen worden: 1699. Volgens Logan, p. 5 4 ,
spreekt ook Hamilton in zijn New account of the East Indies van eene
faktorij, die de Engelschen eenmaal te Sukkadana bezeten hebben.
*) Leyden, p. 28.
') Leyden, p. 4 2 , 4 3 , Logan, p. 511.
6) Tobias B ., bl. 2 3 , Temminck, p. 178, van Capellen Mon., p. 165.
gegeven. Het getal der Engelschen bedroeg niet meer dan 40, van
welke echter nog velen aan scheurbuik en andere ziekten stierven;
doch zij hielden aanvankelijk een aantal van meer dan 200 Boegi-
nezen in dienst, later tot op de helft versmolten, en wisten zieh
bovendien den bijstand van 300 vrije Boeginezen, onder hun hoofd
To Patawan, te verschaffen. De directeur der faktorij woonde op
een vlot van bamboe met zolderingen , waarop Boeginezen de wacht
hielden x). Bovendien hadden zij aan den oever der rivier eene
kleine redoute van aarde, met 10 stukken ijzeren geschut gewapend
en mede door Boeginezen bezet. Niet lang waren zij hier gevestigd,
of de hebzuchtige Banjerezen smeedden tegen hen een aanslag.
Doch in tijds hiervan onderrigt, wisten zij dien niet slechts te ver-
ijdelen, maar maakten zieh zelfs van de hoofdplaats, alsmede van Ta-
tas, Kajoe Tinggi en Martapoera meester, waarbij zij 7 metalen
stukjes, 100 draaibassen en 20 kojangs peper veroverden. Zij vord
e re n daarop van den Sultan eene oorlogsbelasting van 3000 Spaansche
matten, en gavenhem na de voldoening daarvan de veroverde plaatsen
terug, alleen zorg dragende Banjer-massin in hunne magt te houden,
ten einde hun voortdurend veilig verblijf aldaar te verzekeren 2).
Later schijnt het beheer der faktorij in minder goede handen
geraakt te zijn. De Engelschen hadden in 1702 eene sterkte aangelegd
op Poelo Kondor, een eiland op de kust van Kambodja, ten
einde een vast punt in de Chinesche zee te bezitten. Ook deze
sterkte was voor een groot gedeelte door Boeginesche of Makassaar-
sche Soldaten bezet geweest, die, aan het muiten geslagen, de Engelschen
grootendeels hadden om hals gebragt. Het overschot ont-
‘) Men denkt hierbij aan het waterkasteel, hetwelk de Roy voor den
- T i M l ß w B ß houwde en op bl. 61 met bijgevoegde afbeeldiug
beschrijft. Hamilton bij Logan, p. 510, beschrijft het in den tekst genoemde
vlot als gemaakt van groote aaneen gebonden boomen, en met kabels van
rotan vastgehecht aan andere boomen, die bij den oever der rivier in het
water stonden.
a) Dit schijnt mij ongeveer de zin te zijn van het uitvoerige maar ver-
warde berigt bij Valentijn, bl. 248—250 (vgl. I I I : 2 , c , bl. 2 0 7 ), rüstende
op tijdingen over Makasser te Batavia ontvangen en van inlandsche
spionnen afkomstig. Uit Valentijns berigt is ook geput door Leyden, p.
23 , 2 4 , Logan, p. 5 0 8 , 5 0 9 , en Sah Müller, bl. 331.