landen op 1) , terwijl hij in 1848 met de stoomboot Onrust de Kapoeas
op de Westkust bezocht en er de steenkolen-beddingen in
oogenschouw nam 2). Zeer is het te betreuren, dat tot dusverre
van al deze belangrijke onderzoekingen nog zoo weinig aan het
publiek is medegedeeld, en de meeste verslagen in het stof der
Gouvernements-archieven begraven blijven 3).
Bij zoo vele reizen van Nederlanders of Duitschers in dienst der
Nederlandsche regering, moet ik hier nog twee merkwaardige tog-
ten van vreemdelingen vermelden. De Engelschman Burns was de
eerste Europeaan , die de binnenlanden van Broenei bereisde. Hij
voer in 1848 achtervolgens de Tatouw-, Belinian- en Bintoeloe-
rivieren op, en den oostelijken tak van laatsgemelden stroom tot
aan zijnen oorsprong vervolgende, kwam hij vandaar door de bos-
schen aan de Belaga, een tak van de groote Redjang-rivier. De Be-
laga tot aan hare vereeniging met de Redjang gevolgd zijnde, voer
hij eerst deze rivier een eind weegs op, en zakte daarna af tot de
Pelawi, een anderen tak der Redjang-rivier. Dezen vervolgens op-
varende, kwam hij over land wederom tot aan de Tatouw en bereikte,
die afzakkende, de kust. Op deze togten was de heer Burns drie
maanden te midden der Kajans en zes maanden in hunne nabijheid,
en de wetenschap dankt hem de beste berigten omtrent dezen belang-
wekkenden volksstam 4). Op een lateren togt bezocht h ij, mede
het eerst van alle Europeanen, de Kajans aan de Barram-rivier s) ,
tot welke in Junij 1851 ook de stoomboot der Britsche marine Pluto
opvoer 6). Het doet mij leed, dat ik er moet bijvoegen, dat de
handelingen van den heer Burns onder dezen ver verspreiden volksstam
aan Sir James Brooke ernstige reden tot klagten gaven, en dat hij
*) Weddik B ., bl. 19.
s) Teenstra, Beknopte beschrijv. enz., bl. 881.
s) De uitgegeven stukken of uittreksels zal men in de Alphabetische
lijst der voornaamste aangehaalde schrijvers, op de artt. van Lijnden, von
Kessel, Schwaner en Weddik, vermeld vinden. De uitgave eener natuur-
kundige en ethnograpische beschrijving van Borneo, uit de nagelaten papieren
van Dr. Schwaner getrokken, is door het Instituut voor taal-, landen
volkenkunde van Ned. Indie beloofd.
*) Barns, p. 1 3 8 , 139.
') Keppell M., I I , p. 90.
6) The river Barram in Journ. of the Ind. Archip., Yol. V (1851), p. 677.
zieh de vijandschap van de hoofden der Kajans op den hals haalde,
niettegenstaande hij er in geslaagd was, door zieh voor een zoon van
Sir James uit te geven, de dochter van een der voornaamste hoofden,
Koem Nipa, ten huwelijk te erlangen 1). In September 1851 kwam
deze heer Burns op eene ellendige wijs om het leven. Met de schooner
Dolphin in de baai van Maloedoe handel drijvende, werd hij door
eenige Ilanons, die, zieh als kooplieden voordoende, aan boord geko*
men waren, verraderlijk overvallen en vermoord. Het schip werd
eenige weken later, door het hoofd van Benggaja in de baai van La-
boek, aan den heer Spencer St. John, die als Gommissaris met de stoomboot
Pluto derwaarts kwam, met al zijn toebehooren uitgeleverd 2).
Doch de grootste belangstelling van alle togten in Borneo verdient
welligt die van de beroemde reizigster Ida Pfeiffer. In het
begin van 1852 reisde deze merkwaardige vrouw, met schier bo*
venmenschelijken moed, alleen en zonder bescherming, van Serawak
naar de binnenlanden, trok te voet het Batang-Loepar-gebergte
over, kwam vervolgens aan het meer Loewar of Soembah en reisde
vandaar naar Sintang, waar de Sultan haar alle eer bewees en
eene praauw te hare beschikking stelde, waarmede zij naar Pon-
tianak afzakte. Dat de reizen van mevrouw Pfeiffer voor de wetenschap
niet onvruchtbaar zijn, kan onder anderen de verzameling
van visschen uit de Kapoeas bewijzen, die zij te Pontianak bijeen-
bragt en , tijdens haar verblijf te Batavia, aan Dr. Bleeker ten be-
hoeve zijner ichthyologische Studien afstond 3).
Met het oog op de industrie heeft zeker de jongste geschiedenis
van Borneo niets opgeleverd, dat van zooveel gewigt is als de ont-
dekking op een aantal plaatsen van belangrijke steenkolen-lagen.
Ik sprak reeds met een woord van de kolen aan de Noord- en
Oostkust. Op de Westkust vindt men ze op verschillende plaatsen
van het stroomgebied der Kapoeas. Zoowel op de West- als Oostkust
zijn nu en dan kleine partijen gegraven, en zijn zelfs con-
*) Keppell M., I I , p. 89—93.
*) Keppell M., II, p. 93—9 8 , Singapore Free-press van 5 Dec. 1851, en
daaruit in de Indier voor 1 852, n°. 85, in het art. „ de Fawn en de Dolphin.’’
8) The Athenaeum, 1852, n°. 1296, Alg. Handelsbl. van 23 Aug. 1852,
tweede editie, Bleeker V I, bl. 408.