reeds in 1843 het voornemen op, om den afstand van het eilaud
Laboean, aan den mond der rivier van Broenei, en het monopolie
van den koolharidel voor Groot-Brittanje te verwerven 1). Na eenige
aarzeling werd Brooke in 1845 tot agent van het Britsche Gouver-
nement benoemd 2) , en nOg in datzelfde jaar werd, onder zijne
leiding, door den admiraal Sir Thomas Cochrane een togt ondeino-
men tegen de roovers in de baai van Maloedoe, die tot de Ila-
nons behooren, en huniie Vestiging vernield 3). In het volgende
jaar ma&kten de misdrijven van den Sultan van Broenei, die steeds
heimelijk den zeeroof begunstigd had, en n u , na de voornaamsle
voorstanders van den Britscbeh invloed en den eerlijken handel te
hebben doen vermoorden, openlijk tegen de Engelschen partij had
gekozen, eene tuchtiging vah dien vorst noodzakelijk 4). Den 8slen
Julij 1846 vertoohde zich admiraal Cochrane met eene aanzienlijke
zeemagt op de rivier van Broenei , vernielde deS Sultans verdedigings-
werken en maaktezich van zijne hoofdstad meester, waarop kapitein
Mundy de verschillende rooversbesten in den omtrek met een deel van
het eskader ging bestoken. Radja Brooke, naar Broenei overgekotnen,
om de polietieke aangelegenheden van dien staat te regelen, herstelde
den voortvlugtigen Sultan, op zijne nederige heden en beloften van
beter gedrag, op den troon, doch schier te gelijker tijd ontving kapitein
Mundy last, om van het reeds voor lang aan Engeland toegezegde
Laboean bezit te nemen, hetgeen deze officier tot stand bragt, na op
den 18aeB December een contract met den Sultan te hebben gesloten,
waarbij dit eiland in voile soevereiniteit aan de Koningin van Groot-
Brittanje en Ierland en hare erven werd afgestaan. Den 24sten December
werd in naam Harer Majesteit van Laboean plegtig bezit ge-
nomen, en alzoo aan het onmetelijk koloniaal rijk van Groot-Brittanje
een vast punt in de Chinesche zee en eene stapelplaats voor
*) St. John, I I , p. 2 7 8 , Mundy, I , p. 3 3 8 , 3 3 9 , Gregory B ., bl.
7 5 , 76.
!) St. John, I I , p. 294, Mundy, I I , p. 3—7, Gregory B ., bl. 76.
3) St. John, I I , p. 296, Mundy, I I , p. 3 2 , 37.
*) Belcher, I I , p. 159— 165, Mundy, I I , p'. 8 7 —9 1 , p. 129— 137,
St. John, I I , p. 298.
den handel met Borneo toegevoegd a). Een nader contract tusschen
Sir James Brooke, namens Hare Britsche Majesteit, en den Sultan
van Broenei, kwam den 27sten Mei 1847 tot stand 2). Bij het
tiende artikel van dit staatsstuk verbindt zieh de S u ltan , om gee-
nen afstand van grondgebied in eenig deel der aan zijn gezag on-
derworpen landen aan eenige natie of hare onderdanen te doen,
zonder de toestemming van Hare Britsche Majesteit 3).
Het is mij niet mogelijk geweest, zonder geheel buiten mijn
bestek te treden, deze gewigtige gebeurtenissen meer dan vlugtig
aan te stippen; nog te meer zie ik mij verpligt mij te onthouden
van ze te beoordeelen. Dat de vestiging van de Engelschen op Borneo,
wanneer zij hunnen invloed aan de eene, en de Nederlanders hun
gezag aan de andere zijde uitbreiden, noodwendig tot botsingen
leiden moet, en alzoo op nieuw den treurigen staat van zaken zal
doen geboren worden, dien men door het traktaat van 1824 zoo
gelukkig was te boven gekomen, is onmiskenbaar. Ik loochen dus
n ie t, dat in zoo verre tegen den geest van dat traktaat is gehandeld ;
maar ik moet evenzeer mij ne overtuiging iiitspreken, dat door de
nederzetting der Engelschen op Laboean en de vestiging van hunnen
invloed op Borneo’s Noord-westkust geene uildrukkelijke bepa-
ling van het traktaat geschonden is 4). James Brooke is ten on-
zent zelden regtvaardig beoordeeld, en het gevoel van het ons ook
door zijne medewerking aangedaan ongelijk heeft onze oogen ver-
blind voor zijne uitstekende talen ten en zijne grootsçhe bedoelingen.
Het eervol onthaal, hem bij zijnbezoekin Engeland in het laatstvan
1847 ten deel gevallen, de hem opgedragen post van Gouverneur van
Laboean en Consul-generaal bij de onafhankelijke hoofden van Borneo,
en de ridderlijke waardigheid, hem als een blijk der goedkeuring zij-
’) St. John, I I , p. 298— 300, Mundy, I I , p. 139— 1 7 5 , p. 283— 307.
s) Mundy, I I , p. 3 5 7 * 3 5 9 , T. v. N. I., 1 849, I , bl. 2 3 9 , waar ver-
kecrdelijk 29 Mei 1848 als datum van dit contract is opgegeven.
3) Zie dit contract in de Indiër voor 1 8 5 0 , n°. 1 6 , bl. 3.
Vergelijk over deze vraag het opstel: Quelques considerations et
souvenirs historiques à l’occasion de la prise de possession de Labrean
par les Anglais, in den Moniteur der Indes, 1846—4 7 , p. 295—318.