van de groote aarden potten, onder den naam van tampajans be-
kend, welker bezit onder de Dajaks den man van vermögen on*
derscheidt, en die voor het werk van dewa’s of geesten gehouden
worden, terwijl aan het daarin bewaarde water eene bijzondere
kracht wordt toegekend *). Wij zullen ze bij de beschrijving der
Dajaksche zeden nader leeren kennen. Zij worden ook op Java en
andere eilanden van den Archipel somlijds aangelroifen,*en schij-
n e n , om er hier dit alleen nog van te zeggen , uit Pegu afkom-
stig te z ijn , waar voormaals vooral Martaban door zijne fabrieken
van fraai verglaasde en vergulde aarden vazen, soms van vervaar-
lijken omvang, is beroemd geweest 2).
Het is mijn voornemen niet te dezer plaatse te verwijlen bij
de verdere sporen der Hindoes op Borneo, die deels in eenige mo-
numenten, deels in de godsdienstbegrippen en gebruiken der Dajaks
voorkomen. Over de eerstgenoemde is reeds gesproken 3) ,
en het volgende hoofdstuk zal ons de kolonislen van Java nader
doen kennen, aan welke ik den oorsprong dezer gedenkteekenen,
voor zooverre zij op de Westkust voorkomen, meen te moeten
toeschrijven. Maar ook de meerendeeis zeker tot veel hooger oud-
heid opklimmende sporen van Hindoeisme van de tweede soort,
die wij later gelegenheid zullen hebben te leeren kennen, behoeven,
na hetgeen wij over den oorsprong der Dajaks gezegd hebben, zeker
geene bevreemding le wekken.
Aan de overleveringen der Dajaks zelven kan tot opheldering
van Borneo’s vroegsle geschiedenis geene groote waarde worden
toegekend. Eene eerste voorwaarde voor het getrouw bewaren der
geschiedeuis van eenig land zijn geschreven gedenkstukken, en
zelfs bij een volk, hetwelk, gelijk de oude Arabieren, zijne overleveringen
aan geslachtsregisters knoopt, dringt daarin spoedig ver-
warring en onzekerheid in , zoo niet het schrift het geheugen te
hulp komt. Bij de Dajaks vinden wij noch de genealogische tra-
*) Van Lijnden N. T., bl. 605, SchwanerB., bl. 188, 189, Low, p. 272.
s) Vandaar ook ongetwijfeld de naam „ M a rtab anw a a ro n d e r eene
soort van groote vazen somtijds bij Arabische scbrijvers voorkomt. Zie
eene noot van Dulaurier in Journal Asiat. 1847, T. I , p. 252, en Logan,
Ethnology, t. a. p ., p. 336. Bij onze oude schrijvers vindt men daarvoor
„Martavaan,” b. v. Valentijn, D. I l l , Ambonsche zaken van den gods-
dlenst, bl. 3 0 , en ook de heer Brumund, Indiana, I I , bl. 73, verklaart
dat woord door „ aarden vat.”
s) Boven , bl. 45 , 46.
dilie, die de volken van Semietischen stam onderscheidt, noch
eenige sporen van schrijfteekens, zoodat de zendelingen op Borneo
voor bijbelvertalingen en traktaatjes, en das ook bij het school-on*
derwijs, steeds van het Europesche lelterschrift hebben moeten ge-
bruik maken. Natuurlijk zijn echter de Dajaks door hunnen
omgang met de Christenen en Maleijers met het bestaan van
schrijfleekens niet onbekend. De heer Schwaner verhaalt eene daarop
betrekkelijke legende, uit den mond der Dajaks van ßanjer-massin
opgeteekend, en die hierop nederkomt, dat de Schepper, toen hij
aan alle menschenrassen eene taal had gegeven, de oudsten der
verschillende volken bijeenriep., om hun schrijfteekens medetedee-
len , maar dat de vertegenwoordigers van Borneo de hun geschon-
kene insliklen, waardoor zij zieh met het ligehaam vereenigden,
en in het geheugen veranderd werden. De Dajaks beweren daar-
om, dat z ij, om de kennis van hunne goden en helden, hunne
wetten en instellingen en de onderlinge overeenkornsten hunner
stammen te bewaren, geene boeken behoeven. En inderdaad, zij on-
derscheiden zieh, gelijk doorgaans de volken die in soortgelijke
omstandigheden verkeeren, door een bewonderenswaardig geheuten,
hetgeen echter niet heeft verhinderd, dat de overleveringen betreffende
Borneo s oude geschiedenis, in den loop der eeuwen, ge-
weldig misvormd zijn.
Van de overleveringen der Dajaks, inzonderheid van die der
Westkust, is tot dusverre zeer weinig door de schrijvers over Borneo
medegedeeld; hunne liederen, waarin z ij, zoo men zegt, de
daden der voorgeslachten en van hunne levende helden verheerlij-
ken, zijn nog nimmer opgeteekend of vertaald. De meeste volkslegenden,
waarvan het aantal aanzienlijk schijnt te zijn, hangen
zamen met hunne godsdienstige begrippen, of met de bijzondere
gewoonten der verschillende stammen. Het karakter dezer overleveringen
schijnt over het gansche eiland zoo tamelijk hetzelfde, en
de volgende, ofschoon zij niet op het gebied der Westkust, maar
onder de Siboejouws aan de Samarahan-rivier op het gebied van
Serawak te huis behoort, möge hier als een voorbeeld een plaatsje
vinden. De Dajaks van dezen stam onthouden zieh van het ge-
bruik van zekeren visch, »poetin” geheeten, op grond der volgende
legende. Een Dajak die op zekeren dag, ter vischvangst uitgegaan,
slechts een enkelen poetin gevangen had, gaf dien in bewaring aan
een Maleijer, tot wien hij zieh vervoegd had om zijne pijp aan te