Pangeran Bandhara — zoo heet te Sambas de rijksbestuurder J) —
naar de hoofdplaats terug. Hij liet echter daarom zijne betrekkin-
gea met de roovers geenszins varen; maar begon, door het gezag
des Sultans gesteund, zijne rooverijen op grootere schaal en in
verband met de Ilanons te drijven, zoodat welhaast Sambas als
het geduchtste rooversnest berucht en gevreesd was. Zijne eerste
grootere onderneming rigtte hij in 1799 tegen Banjer-massin. Hij
bevond zieh toen aan het hoofd van 15 of 16 penjajaps — zeer
lange, ligt gebouwde en bijna geheel open vaartuigen, met twee
masten en een kadjang-zeil 2) — waarmede hij Banjer-massin tot
op twee uren van het fort naderde en op de rivier een vaartuig
des Sultans, dat met paarden van Sumbawa kwam, verbrandde,
terwijl hij de paarden overboord smeet. De Nederlandsche Resident
Bloem voorzag daarop in allerijl eenige vaartuigen van oorlogsbehoef-
ten, en zakte de rivier af, tot hij Pangeran Anom ontmoette, wien
het hem eerst na twee dagen vechtens gelukte te verdrijven 3). Sedert
poogde Pangeran Anom, van tijd tot tijd door Datoe Tjamerang bij-
gestaan, vooral aan Pontianak afbreuk te doen, dat reeds sedert 1787
in aanhoudende geschillen met Sambas was gewikkeld geweest 4).
In dezen tijd had zieh de handel der Engelschen in de wateren
van den Archipel zeer uitgebreid. Wel was hun établissement op
Balambangan in 1775 door de Ilanons afgeloopen, en de bezetting
gevlugt 5); doch zij hadden zieh in 1786 schadeloos gesteld door
de inbezitneming van Poelo Pinang, welke kolonie in körten tijd
eene ongeloofelijke vlugt nam. Daarbij steldë in 1795 en volgende
jaren de opeisching uit naam van den Prins van Oranje de Engelschen
schier zonder slag of stoot in het bezit van Sumatra’s
Westkust, Malakka, Amboina, Banda, en eindelijk ook van Ter-
nate. Op Borneo bezochten zij in dit tijdvak, behalve Broenei 6),
vooral ook Pontianak, dat z ij, niet langer door de tarieven en
verbodsbepalingen van het Nederlandsch gezag “belémmerd, van
opium en lijnwaden voorzagen 7). Hoe uitgebreider echter hun
*) Francis, bl. 16.
*) St. John I I , p. 183.
e) Bloem H S ., bl. 1 8 , Tobias H S ., bl. 50.
*) Vgl. boven, bl. 2 7 6 , 302 en 361.
') Inleiding, bl. LIII.
6) Inleiding , bl. LY.
) Tobias, bl. 6 7 , Leyden, p. 4 3 , 5 1 , Moor, Notices of the Ind.
Archipel, p. 174.
handel werd, hoe meer kwetsbare punten hij aan den zeeroof aan-
bood, en de vermetele Pangeran Anom, niet tevreden met den
buit, door de plundering van tallooze inlandsche praauwen verkre-
gen, waagde het zelfs herhaaldelijk Britsche vaartuigen aan te
tasten 1). Zoo werd in 1803 het schip Susanna van Calcutta,
kapitein Drysdale, op de hoogte der Pontianak-rivier door de roo*
vers van Sambas in vereeniging met die van Broenei veroverd, en
de geheele Europesche bemanning vermoord 2). In Maart 1806
schreef Sultan Abdoe’r-rahman van Pontianak aan de hooge rege-
ring te Batavia, dat Pangeran Anom al de handelspraauwen van
Pontianak en elders, die voor de monding der rivieren van Mam-
pawa en Pontianak versehenen, wegnam, en zelfs eenigen tijd ge*
leden een Engelsch schip in den mond der Sambas-rivier aangetast
en den kapitein met al zijn volk omgebragt had; doch dat daarop
twee oorlogsvaartuigen, onder bevel van een broeder des vermoorden
kapiteins, van Poelo Pinang waren gekomen, die, na te Pontianak
berigten te hebben ingewonnen, Pangeran Anom in de Sambas-rivier
aangevallen, een deel zijuer vaartuigen vernield, en hem zel-
ven, nadat hij een snaphaanschot in de wang had ontvangen, tot
de vlugt genoodzaakt hadden. Dezen brief zond de Sultan met een
Boegineesch vaartuig en door tusschenkomst van een Hollander,
dien hij te Koeboe uit handen der Ilanons verlost had, naar Java 3).
*) Tobias H S ., bl. 5 0 , zeg t, dat hij viermalen Europesche schepen aan-
tastte, doch in het gedrukt verslag spreekt hij slechts van drie.
s) Waarschijnlijk is dit ongeval, reeds met een woord vermeld Inleiding
, bl. L Y , een der vier gevallen door den beer Tobias bedoeld.
s) Brief van den Sultan van Pontianak in Meursinge’s Maleisch Lees-
boek, H I , bl. 5— 7. De vermoorde Engelsche kapitein heet in dien brief
Jjilwuj. Ik kan het vermoeden naauwelijks onderdrukken, dat dit eene
verschrijving is voor rfiJsw, en dat hetzelfde geval bedoeld i s , hetwelk
Hunt B ., p. X LV III, xn de volgende woorden beschrijft: „ In 1 7 6 9 , captain
Sadler, with his boat’s crew, was murdered by the Sambas pirates
off Mompava, having a prodigious quantity of gold-dust: they did not
succeed in cutting off the ship.” Maar het jaartal 1769? — Op deze vraag
antwoord ik , dat de vermelding van kapitein Sadlers lot onmiddellijk wordt
voorafgegaan door die van het lot der Susanna in 1 8 0 3 , en gevolgd door
die van den moord van zekeren Hopkins in 1806 (die evenwel, zooals wij
beneden, p. 380, zien zullen, eerst later plaats had); dat Hunt al de andere gevallen
van zeerooverij, waarvan hij gewaagt, in chronologische orde opnoemt;
dat een aanval van roovers van Sambas op een Engelsch schip in 1769
naauwelijks aannemelijk is; dat, gelijk wij beneden zien zullen, de Panem-
bahan van Mampawa, Sjerief Kasim, van medepligtigheid aan den moord
van kapitein Sadler beschuldigd werd, hetgeen ons noodzaakt een later
tijdvak daarvoor aan te nemen; en dat het opstel van den heer Hunt
30*