II I N L E I D I N G.
en die schrijver zict zieh ongetwijfeld in de günstigste omstandig-
lieden geplaatst, wiens onderwerp noch oud noch nieuw is; die van
het reeds bekende iets nieuws verhaalt, en bij wien het nieuwe,
dat hij medcdeelt, in het oude wortelt; die deels siechts door de
herinnering de trekken vernieuwt van een beeid, reeds in den geest
zijner lezers gevorind, deels aan die trekken nieuwe toevoegt, waar-
door het gedurig bepaalder, duidelijker, sprekender wordt. Te groote
onbekendheid is de klip, waarop de meeste werken over Aziati-
sche geschiedenis schipbreuk lijden;' men heeft geen begrip van
de kaart des lands, men voelt het geheugen overstelpt en afgemat
door de menigte van geheel vreemde namen, men kan geen belang
stellen in de verrigtingen van personen, van welke men nog
niet wist, dat zij ooit eene rol op het tooneel der geschiedenis
hadden vervuld..,
Het is bedroevend dat dezo opmerkingen op Nederlandsche lezers
ook daar nog toepasselijk z ijn , waar het onze eigene bezittingen in
den Indischen Archipel geldt. Hoevelen zijn die schoone gewesten
nog vreemd en onbekend; hoe weinigen weten er genoeg van, om
verlangend naar elke gelegenheid uit te zien, om er meer van te
weten! Hoe gering is nog steeds het aantal lezers van werken,
die de belangen dier rijke eilanden-wereld bespreken! Java möge
allengs eenige meerdere belangstelling wekken, — maar wat be-
kommert zieh, zelfs het meerendeel der beschaafde lezers, om Sumatra,
om Celebes, om Borneo?
Ik heb mij door de overweging van dit bezwaar niet laten terug-
houden van de poging, om mijne landgenooten met een gewigtig
diel van het laatstgenoemde dezer eilanden bekend te rnaken, en zoo
mogelijk hunne belangstelling daarvoor te winnen. Ik stel mij voor
hun in deze bladen de geschiedenis te schetsen van Borneo’s Weste-
lijke Afdeeling, doorweven met zoodanige topographische en statistische
opmerkingen en tafereelen, als hun een zooveel mogelijk getrouw
en vollcdig beeid van dat gewest in het geheugen kunnen prenten.
De aanleiding daartoe is gelegen deels in nog versehe gebeurtenis-
sen, die veler aandacht op dit bijzonder deel onzer Oost-Indische
» N I . K I D I N G . III
¡bezittingen gevestigd hebben, en vermoedelijk nog een lange ^rijl
gevestigd zullen houden; deels in de gelegenheid mij door het toe-
vloeijen veler hulpmiddelen verschaff, om de aangelegenheden dezer
afdeeling, beter dan tot dusverre geschied is , in het licht te stellen.
Doch ik durf mij — en de voorgaande opmerkingen zullen
er de reden van geven — aan deze taak niet wagen, zonder
vooraf beproefd te hebben, bij wijze van inleiding, eene algemeene
schets te ontwerpen van het uitgestrekte eiland, waarvan ik een
deel naauwkeurig wensch te beschouwen, ten einde, wanneer de
goedwillige „Iezer zieh vooraf die groote trekken in het geheugen
gegrift heeft, naderhand bij de uitwerking van het beeid in bij-
zonderheden te meer belangstelling te ondervinden. En wanneer
dit algemeene tafereel zieh niet slechts tot de Westelijke Afdeeling
bepaalt, maar het geheele eiland Borneo omvat, ^ p n verkläre het
uit de noodzakelijkheid, dat de lezer de ligging en gesteldheid van
het eiland in eenige groote trekken goed voor den geest hebbe, om
de geschiedenis van een bijzonder deel, vooral waar zij met die
van andere deelen in aanraking komt, wel te kunnen verstaan.
Wanneer men Nieuw-Holland als het vasteland van het vijfde
werelddeel aanmerkt, is Borneo het grootste eiland van den behenden
aardbodem. De kennis van dit uitgestrekte land is niet
ver genoeg gevorderd, om zijn vlakken inhoud met naauwkeurig-
heid te kunnen opgeven. De imeest betrouwbare berekening 1)
schat dien op 12,962 vierkante geographische mijlen, zoodat Borneo
den omvang van geheel Frankrijk, dat met Corsica op slechts
9748 vierkante mijlen geschat wordt, aanmerkelijk zou overtreffen,
en met dien van ons vaderland een-en-twintig-maal vermenigvul-
digd zou gelijk staan. Tusschen 7° N. en 4° 20/ Z. B. en tus-
schen 106° 4 0 en 116° 46' 0. L. van Greenwich gelegen, heeft
i) Van Melvill van Carnb^e op de Algemeene statistieke kaart van de
Ned. overzeesche bezittingen, in het Tydschrift voor Neerl. Indio, Jaarg.
1 8 4 9 , Deel I I , legen,over bl. 296.