van den heer Iiloek, met een grooten diamant ten geschenke aan de
regering, naar Batavia zond *). Welke kuiperijen hier plaats had-
den, lian ik niet in bijzonderheden aanwijzen. Genoeg dat de we-
reld omstreeks dezen tijd verbaasd werd door bet openbaar worden
eener acte, geteekend van het fort Diamant te Serang, de hoofdstad
van Bantam, den 26sten Maart 1 7 7 8 , waarbij de Sultan en Rijks-
grooten van Bantam, niet slechts Landak, maar ook hunne lang
vergeten en nimmer gehandhaafde aanspraken op Sukkadana, die
tevens de suprématie over de geheele Westkust in zieh sloten , .aan
de Oost-Indische Compagnie afstonden 2). Men beweert dat deze af-
stand van de zijde der Compagnie met de kwijtschelding eener schuld
van 30,000 Spaansche matten aan Bantam werd gekocht, maar het
blijkt niet uit bekend geworden officiële stukken 3). Zeker is het dat
de Vorst van Landak nu een zwakken voor een magtigen Opperheer
had verwisseld, — voor een Opperheer, die op zijne vertoogen zoo
weinig acht gaf, dat hij zelfs besloot, den Sultan van Pontianak,
uit aanmerking zijner groote persoonlijke begaafdheden, in zijn aan-
gematigd gezag te handhaven. In de vergadering der Hooge Regering
van 6 November 1 7 7 8 , werd, nadat eerst de eigendunkelijk aanma-
tiging der soevereine magt door Abdoe’r-rahman als eene zeer strafbare
zaak was gegispt, nogtans besloten hem de rijken van Pontianak
en Sangouw — of Sesango, gelijk men het toen doorgaans noemde —
in leen af te staan 4) , hetgeen ten opzigte van het laatstgenoemde
te opmerkelijker i s , daar de Sultan van Sangouw in het voile be-
zit zijner heerschappij was, en de Compagnie nog bij een besluit
van datzelfde jaar het geven van geschenken aan dien Vorst had
gelast 5).
De Resident van Rembang, Willem Adriaan Palm, werd thans
als Commissaris naar Borneo’s Westkust gezonden, om aan de be-
volking bekend te maken, dat de Sultan van Bantam zijne regten
aan de Compagnie had afgestaan, en om met de inlandsche Vorsten
de vereischte schikkingen te treffen. Hij begaf zieh het eerst naar
*) Hartmann HS. I , bl. 67. Van eene zending van Sjerief Kasim spreekt
ook Eitter, bl. 202. Daarentegen zegt G. Muller, bl. 214., dat Abdoe’r-
rahman zelf naar Batavia ging.
*) G. Muller, bl. 2 1 4 , Leyden, p. 39, Muntinghe, bl. 173, Hartmann
HS. I , bl. 7.
3) Tobias, bl. 5 2 , Leyden, p. 27; volgens Eitter, bl. 1 8 0 , zou de
schuld 60,000 rijksdaalders hebben bedragen.
*) Tobias, bl. 53.
') G. Muller, bl. 2 1 5 , met de aanteek. van Blume.
Pontianak, waar zieh juist op dat tijdstip de Sultan van Sukkadana
en Matan, Ahmed Kamaloe’d-din bevond. Deze Vorst wenschte
eene verbindtenis aan te gaan met eene dochter van den Panembahan
van Mampawa x). Abdoe’r-rahman had zijne bemiddeling voor dit
huwelijk aangeboden, onder voorwaarde, dat het te Pontianak zou
gesloten worden. Waarschijnlijk heeft de heer Palm deze gelegen-
heid, om den Vorst van Sukkadana en Matan van de nieuwe aanspraken
der Compagnie op zijn gebied te onderrigten en hem tot
de erkentenis harer Suprematie te bewegen, niet ongebruikt laten
voorbijgaan; doch wij zullen beneden zien, dat Sultan Kamaloe’d-
din zieh daaraan nimmer heeft willen onderwerpen, ook n ie t,
nadat hij zieh daardoor reeds eene vreesselijke tuchtiging van de
zijde der Compagnie had op den hals gehaald 2).
Abdoe’r-rahman, die zijne belangen beter verstond, maakte minder
zwarigheid om zieh het oppergezag der Compagnie te laten wel-
gevallen. Hij was zelfs gereed om hare erkenning van zijn gezag met
schijnbaar groote opofferingen te betalen, wel overtuigd dat het even
gemakkelijk zou zijn, met een weinig geslepenheid de min günstige
*) Eitter in de Indier, 1 8 5 2 , n°. 9 6 , zegt, „met Oetin Eenon de
doebter van den Panembahan, later Sultan van Mampawa, Djenel Midien.”
In dezen laatsten, deels door onkunde der Arabische taal, deels door een
drukfout verminkten naam, schuilt die van Sultan Mohammed Zeinoe’l-
Abedin, welke titel, zoo ik meen, in 1823 door het Nederlandsch gezag
gegeven werd aan Goesti Djati, die toen sedert 1808 onder den naam van
Panembahan Soeria Nata Koesoema over Mampawa geregeerd had. Dit
blijkt uit de vergelijking van Netscher, bl. 1 6 , met Leyden, p. 3 2 , Tobias,
bl. 5 5 , de contracten in 1819 en 1822 met den Vorst van Mampawa gesloten
, waar de Panembahan van Mampawa onder den aangehaalden naam
Soeria Nata Koesoema voorkomt, en Hartmann HS. I , bl. 1 0 , waar wij
lezen: „n a den dood van Sultan Abdoe’r-rahman steeg zijn zoon, de P a nembahan
van Mampawa, onder den titel van Sultan Kasim ten troon ,
en benoemde, om zijns vaders misdrijven weder eenigzins te bewimpelen,
den zoon van den door den zeevoogd Silvester verjaagden Vorst in zijne
plaats, welke Vorst nu onlangs door Uwe Excellentie met de waardigheid
van Sultan is begunstigd geworden.” Voor het overige kan ik om twee
redenen niet aannemen, dat het berigt bij Eitter juist is : 1°. Als Panembahan
van Mampawa regeerde tot 1787 de bovengemeide Adi Djaja Koesoema
, zoo als blijkt uit G. Müller, bl. 345 , 346 , terwijl zijn zoon eerst
in 1808 in die waardigheid opvolgde; 2°. indien die Vorst reeds in 1778
* eene huwbare dochter had, hoe oud moet hij dan wel geweest zijn in
1 8 2 3 , toen hem de titel van Sultan geschonken werd? Waarschijnlijker is
het d u s , dat de Sultan van Sukkadana eene dochter van Adi Djaja Koesoema
gehuwd heeft.
s) Vgl. Müller, bl. 2 1 5 , 348. De heer Palm zou bij deze gelegenheid
ook een bod voor den grooten diamant gedaan hebben. Zie boven, bl. 141.