het niet onwaarschijnlijk acht. Een regelmatig onderzoek van het
ingewand der bergen, of wat men in strikteren zin door berg-
bouw verstaat, is echter op dit eiland in bet geheel niet bekend,
gelijk het ook zelfs de Chinezen aan alle geologische kennis geheel
ontbreekt 1).
Eene andere wijze van goud-inzameling, waarmede zieh de Chinezen
niet inlaten, doch d ie , schoon minder voordeelig dan het
graven, beter voor den vadsigen aard der Maleijers voegt, is
het wasschen van het zand der rivieren, hetwelk vooral gedurende
het drooge saizoen, wanneer het water laag is , plaats heeft. Dit
goud wordt ongetwijfeld van de alluviale gronden door zware re-
gens afgespoeld. De inzamelaars staan tot aan de borst in het
water, waardoor zij zieh dikwijls koortsen op den hals h a len , en
wasschen zoo het zand in hunne bakken of doelangs, waarover
straks nader, terwijl de stroom de aarde en de kiezel medevoert,
cn het zwaardere goud op den bodem blijft liggen 2). Waarschijn-
lijk was het goud dat reeds lang vöör de vestiging der Chinezen
als op Borneo’s Westkust voorkomende vermeld wordt 3) , grooten-
deels op deze wijze verkregen.
De opbrengst van beide deze manieren om goud te verzamelen is
onbeduidend in vergelijking van de uitkomsten van het goudgraven
der Chinezen in de alluviale gronden. Dat reeds lang vöör het
ontstaan der Chinesche kolonien het voorhanden zijn van goud
in deze gronden aan de Dajaks en Maleijers bekend is geweest,
lijdt geen twijfel, ofschoon het even zeker is , dat de hoeveelheid
door hen ingezameld zeer gering was. Vermoedelijk zijn de Dajaks
de eerste ontdekkers der goudlagen geweest, welker sporen
aan de steile wanden der diepere rivierbeddingen bij lagen waterstand
als van zelve moeten in het oog vallen, terwijl z ij, eenmaal
opgemerkt, naauw missen konden proefnemingen door het graven
van kuilen in de nabijheid uit te lokken. De waarnemieg van den
bijzonderen aard der goud-houdende gronden, die uit geelachtige en
somtijds roode leemige k le i, met zand en kiezelsteenen vermengd,
bestaan, moest tot nieuwe ontdekkingen leiden, en is nog veelal in
de binnenlanden voor de Chinezen de eenige leidraad. De Dajaks
*) Van de Graaff G ., bl. 388 (verbeterd naar Tijdschr. v. N. I ., Jaare
I X , D. IV , bl. 474).
2) Low, p. 2 2 , 23 ; vgl. boven, bl. 69.
a) Zie boven, bl. 203.
meenen bovendien een onfeilbaar middel tot het opsporen der goudlagen
te bezilten, door de verblijfplaatsen en het geluid van zekeren
vogel, boerong soho geheeten, na te gaan. In de eigenlijke mijn-
districten bedienen zieh de Chinezen dikwijls van eene boor als
middel tot proefneming, waarover straks nader x). Alvorens de
meer volkomene en op grooter schaal ingerigte goudgraverijen in
het gebied der kongsies te beschrijven, wil ik beproeven eenig
denkbeeid te geven van de wijze, waarop dieper in de binneulanden,
en met name in het gebied der Kapoeas, de inzameling van goud
in de alluviale gronden door Chinezen en enkele Maleische werk-
lieden plaats heeft. Zij is zoo juist en duidelijk door den heer
van Lijnden beschreven, dat ik niet beter doen kan, dan zijne
woorden tot de mijne te maken:
»Orn te onderzoeken of de goudgrond genoeg inhoudt om de
moeite te beloonen, graaft men eenen kuil en spoelt de daaruit
verkregene aarde. Het goud wordt gewoonlijk reeds op 1 of 1 |
vadem gevonden. Ligt het-veel dieper, dan zoekt men een andere
plaats. Het voornaamste en gewoonlijk het kostbaarste werk bij den
aanleg eener goudmijn is de verzamelplaats van water (pagong)i
Daartoe wordt een riviertje opgestopt of een poel of plas met eenen
dijk omringd, ten einde het regenwater, dat van de omliggende
heuvels afstroomt, op te zamelen en bijeen te houden. Heeft men
geen water in de buurt, dan is ook de rijkste goudgrond onnut,
want de zuivering geschiedt alleen door water. Van de pagong
wordt eene waterleiding [kotakJ^egraven naar de plaats, waar men
goud zoeken wil, Deze is ongeveer drie voeten breed en even zoo
diep en digt bij de mijn of parit met eene schutsluis voorzien.
Van deze sluis af wordt de leiding met eene kromming vervolgd,
maar behoudt slechts eene breedte en diepte van l j a 2 voet,
terwijl de zijden en de bodem met planken voorzien zijn. Dit
tweede gedeelte van de waterleiding loopt ongeveer negen vademen
regtuit en buigt zieh dan in eenen regten hoek naar de naastbij
zijnde rivier, waarin zij uitloopt. Zoodra de bovenste, geen goud
bevattende grondlaag, gewoonlijk humus of geel leem , met den
tjangkoel losgemaakt en weggewerkt is, begint men bij de schutsluis
ook de goud-houdende aarde los te maken en in de met planken
voorzjene waterleiding te werpen, haar tevens goed omwerkende
*) Van de Graaff G., bl. 388; vgl. Horner, bl, 109.
/ ' ' *