ik daarlaten; maar natuurlijk doet zieh hier de vraag voor, of niet
de inboorlingen eenen naam voor het gansche eiland kennen, die
boven dien van Borneo de voorkeur verdienen zou. Nu zou men
zeker aan de Dajaks der binnenlanden te veel eer bewijzen, indien
men hun geographische kennis genoeg toeschreef, om te weten dat
hun vaderland een eiland is; zij kennen slechts den omtrek hun-
ner eigene woonplaatsen, en dus ook slechts namen van deelen,
niet van het geheel. Maar ook de Maleijers spreken zelden van
Borneo als een geheel, en duiden gewoonlijk de verschillende deelen
aan door de namen der rijken, die er in gelegen zijn. Intus-
schen hebben de kustbewoners als zeevarenden genoegzame kennis
van hun land gekregen, om te weten dat het als eiland een op
zieh zelf staand geheel vormt. Als zoodanig noemen zij het som-
tijds Tanah Kalamantan, zeldzamer Poelo Kalamantan, dewijl de
naam poelo, eiland, in den regel niet door hen wordt toegepast
op landen van zoo groote uitgestrektheid. Deze naam Kalamantan
js , meent men, ontleend aan zekere vrucht van peervormige ge-
daante, maar ook hier kent men, zelfs aan de Maleijers, zeker te
veel geographische kennis to e , wanneer men gelooft dat zij dien
naam aan Bo.rneo hebben gegeven, dewijl het in vorm met die vrucht
overeenkomt -1).
Keeren wij na deze uitweiding tot de geschiedenis terug. Yasco
Lourenso vond in Broenei geen günstig onthaal, dewijl de koning
zieh vrees liet aanjagen door een hem geschonken kostbaar tapijt
met levensgroote figuren, het huwelijk van Hendrik den VIIIsten
van Engeland met Catharina van Arragon voorstellende. Vermoe-
dende dat hier tooverij achter school, wilde de vorst noch het ta-
pijt in zijnen dalem, noch de Portugezen in zijne haven dulden 2).
Günstiger onthaal viel echter in 1S30 aan den benoemden Gouvertevens
over de verschillende sc'hrijfwijzen van dezen naam gehandeld wordt.
Vgl. Temminck , p. 1 3 3 , Low, p. 2, Eene minder waarschijnlijke gissing
houdt Boerni o f Broeni voor eene verbastering van waroeni, uit de zee
geboren; G-. Müller, bl. 2 0 0 , Temminck, p. 133.
*) Gr- Muller, bl. 200, Low, p. 3 , Temminck, p. 1 3 3 , Hunt B., p. XVII.
5) Valentijn, bl. 2 4 3 , Logan, p. 5 0 1 , 502.
I S t i l D I S S . XXXV
neur der Molukken Gonsalo Pereira ten deel, en van dien tijd af
heeft een vreedzaam en voordeelig handelsverkeer tusschen de Portugesche
bezittingen in Indie en het rijk van Broenei plaats gegre-
p en , waarvan echter de geschiedenis weinig bijzonderheden bewaard
heeft. Valentijn getuigt, dat nog te zijnen tijde een sterke uit-
voer van manufacturen uit Macao naar Broenei plaats had, en dat
de Portugezen daar ’s jaarlijks van 3 tot 5 schepen met peper Iaad-
den 1). Ook op Banjer-massin aan de Zuidkust dreven de kooplieden
van Macao in de zeventiende eeuw ijverig handel, en toen de
Sultan den wensch had uitgedrukt, dat een Portugeesch handelskan-
toor in zijn rijk mögt gevestigd worden, versehenen aldaar in 1688
Portugesche afgevaardigden %die echter, ontmoedigd door het onthaal,
kort te voren aan eenige schepen hunner natie, die door de inwo-
ners uitgemoord en geplunderd waren, ten deel gevallen, onverrig-
ter zake terugkeerden. Doch in hun gevolg had zieh ook een Sici-
liaansche Theatijner monnik, Antonio Ventimiglia genaamd, naar
Banjer-massin begeven. Deze, met de Dajaks der binnenlanden, hier
Bejadjoe’s geheeten, in aanraking gekomen, besloot zijn leven aan
hunne bekeering te wijden. Hij kwam dus het volgende jaar terug,
en voer, zonder Banjer-massin. aan te doen, regtstreeks de groote
rivier o p , waär hij zieh onder de Bejadjoe’s nederzette, en binnen
6 maanden tijds reeds 1800 hunner doopte. Hij verzocht nu aan
den Koning van Portugal, dat hem eenige zendelingen uit Europa
mogten worden toegevoegd, doch reeds in 1691 vernam men te Goa,
dat pater Ventimiglia gestorven was 2). Inmiddels was werkelijk in
1689 of 1690 een verdrag met den Sultan van Banjer-massin geslo-
ten en een Portugeesch kantoor in zijne hoofdstad aangelegd, onder
voorwaarde, dat zij daar steeds een kapitaal van 40,000 piasters zou-
den beschikbaar houden. Doch toen in 1694 vier Portugesche schepen
te Banjer-massin ten handel versehenen, en de verraderlijke
inwoners in goed jertrouwen aan boord lieten, werden drie van
’) Logan, p. 5 0 2 , 503, Valentijn, bl. 243.
ü Historische beschrijving der reizen, X IX , bl. 200—2 0 6 , naar Gemelli
Careri’s Giro del mondo. Kortelijk ook bij Sal. Malier, bl. 328—330.