Uit deze cijfers kan echter de geheele productie van Borneo, de
diamanten betreffende, niet worden opgemaakt; men zou daartoe ook
moeten weten, voor welke waarde naar Singapoera en andere eilan-
den van den Archipel uitgevoerd wordt, hetgeen grootendeels onmo-
gelijk te berekenen valt. Uitvoer naar Nederland, hetzij regtstreeks
hetzij over Java, heeft thans geen plaats. Als reden daarvoor
wordt opgegeven, dat de diamant in Indie grootere waarde heeft
dan in Europa, omdat de Mohammedaansche godsdienst niet ver-
oorlooft geld op interest uit te zetten, waarom vermögende Moham-
medanen het geld, dat zij niet in den handel of vaste goederen
steken, bij voorkeur beieggen in kostbaarheden van den kleinsten
omvang, en die met hunne zucht tot weelde het meest overeenko-
men. Neemt men echter in aanmerking, dat de diamant-slijperij
een tak van industrie is , die thans schier uitsluitend te Amsterdam
te huis behoort, en dat vele geslepen en ge zette diamanten
van hier naar Java worden uitgevoerd, dan schijnt het onbegrijpe-
lijk, dat de aanvoer van den ruwen steen uit Borneo, behoorlijk
geregeld, geene voordeelen, hetzij aan het Gouvernement, hetzij
aan den partikulieren handel, zou kunnen opleveren l). Op Borneo
worden de diamanten voornamelijk door de Boeginesche koopliede'n
in den handel gebragt 2).
De inboorlingen der Indische eilanden versieren zieh gaarne met
diamanten; zij zijn het eenige edelgesteente, dat bijzonder bij
hen geacht is. De kunst van diamanten te slijpen is , naar Craw-
furds oordeel, bij hen inheemsch, ofschoon hij ten onregte meent,
dat zij slechts te Banjer-massin wordt uitgeoefend 3). Hij maakt
daarop opmerkzaam, dat de ruwe en geslepen steen onderscheidene
namen dragen, t. w. poedi en in tan , van welke de Iaatste de al*
gemeene naam is voor den geslepen steen in alle tongvallen des
Archipels, terwijl de eerste slechts gebruikelijk is in de landen, die
dezen steen voortbrengen, en dat de inlanders ook voor het slijpen
der diamanten een eigen woord hebben 4). Ook zegt hij , dat bij
hen de brillianten weinig in tel zijn en de rozen nog minder, maar
*) Vgl. Rapport der Staats-commissie, t. a. p ., en Nederlandsch Han-
delsmagazijn, art. Diamanf.
s) Crawfurd, I I I , p. 492.
s) Ik vind namelijk Off. Stukk. H S ., bl. 198, uitdrnkkelijb van slijpers
te Landak gewag gemaakt.
[[ *) Hiermede bedoelt hij ongetwijfeld het woord „serdi, menjerdi,” dat
hij in zijn Malay Dictionary daarvoor opgeeft.
dat zij alleen smaak hebben in de tafelsnede, die daarom waar-
schijnlijk als hunne eigene uitvinding moet beschouwd worden 1).
Bij het zoeken der plaatsen, waar men met voordeel diamanten
zal kunnen graven, worden velerlei voorzorgen genomen. Als een
bewijs voor de aanwezigheid van diamanten worden zekere kiezel-
houdende steentjes, meestal van een zwart amygdalo'ide-achtig voor«
komen, aangemerkt, batoe timahan of batoe parak intan geheeten,
en waarvan men wel zeven, volgens anderen wel 10 of 1 2 , soor-
ten onderscheidt. • Waar men deze steentjes niet vindt, behoeft
men, naar het oordeel der inboorlingen, niet naar diamanten te
zoeken, maar zoo lang men ze vindt, moeten er ook diamanten
aanwezig zijn. Een Pangeran gaf daarvan den heer Croockewit de
schrandere opheldering, dat de diamant den vorst en deze zwarte
steentjes zijne onderdanen voorstellen, en dat het even ongerijmd
zou zijn zieh die steentjes zonder een diamant, als onderdanen
zonder een vorst te denken 2). Doch in het zoeken van een ter«
re in , waar deze steentjes gevonden worden, bestaat geenszins de
eenige voorzorg. Doorgaans wordt de raad ingenomen van zekere
personen, ma’lim genaamd, van wie men gelooft, dat zij eene
bijzondere gave van de Godheid ontvangen hebben, otn de plaats
der diamanten te ontdekken, daar zij op zekere uren van den dag
de uitstraling van den glans der diamanten, hoe diep die ook in
den grond liggen, kunnen waarnemen. Zulke lieden reizen rond
om op de ligtgeloovigheid en winzucht der gravers of eigenaars
der gronden te speculeren, en op elke plaats, door hen met den
noodigen omhaal van kwakzalverij aangewezen, gaat men met het
grootste vertrouwen aan het werk. Mögt soms de proef misluk-
ken, dan wordt dit aan den invloed van booze geesten toegeschre-
v en , zonder dat het vertrouwen daardoor in het minste geschokt
wordt 3).
De gronden, waarin de diamanten gevonden worden, zijn allu«
‘j Crawfurd, I I I , p. 493.
s) Croockewit in Natuurk. Tijdschr. v. N. I ., Jaarg. I I I , bl. 3 1 8 , 3 1 9 ,
Horner, bl. 1 1 3 , 114. Dat dezelfde meening „omtrent deze steentjes ook
op de "Westkust gekoesterd wordt, blijkt uit Radermacher, bl. 1 4 4 ,
Thomson, p. 1 2 1 , Ritter, bl. 1 54 , Temminck, p. 341. De heer Horner
neemt tusschen de kiezelsteentjes en de diamanten een werkelijk verband
aan; de heer Croockewit houdt alles wat hieromtrent verhaald wordt voor
bygeloof.
8) Croockewit, t. a. p ., bl. 3 1 8 , Radermacher, bl. 1 4 4 , 145.