slechts bij om den diep vervallen Staat der Compagnie nog erger
te maken. Dit moest wel het einde zijn van een handelsligehaam ,
dat zauijcn wilde waar het niet gemaaid h a d , den duurzamen
bloei der landen op welke het invloed uitoefende aan oogenblik"
kelijke voordeelen opofferde, de productie beperkte om grovere
winsten te behalen, en door zijn vermolmd monopolie-stelsel den
dood der uittering bragt over elk gewest, dat het met zijn kouden
adem beroerde. Wij bezitlen geene opgaven omtrent de voor- en
nadeelen, die de posten op Borneo opleverden, maar weten toch dat
de uitgaven, hoezeer binnen de naauwst mogelijke grenzen beperkt,
niet door de inkomsten konden gedekt worden. Zelfs die voordeelen
, die het monopolie aan de Compagnie had kunnen schenken,
gingen verlören, doordien hare onder de werking van dat stelsel
gedemoraliseerde beambten, slechts op eigen voordeel bedacht, hare
belangen verwaarloosden. »Vrij wat verboden handel,” zegt een
Britsch schrijver, »werd door de Engelschen te Pontianak gedre-
ven, met oogluiking van den Hollandschen Resident^ slechts met
die voorzorg, dat de schepen buiten den mond der rivier ankerden 1).”
Deze smokkelhandel/f" ongetwijfeld door den geslepen Abdoe’r-rah-
man zooveel mogelijk bevorderd, verrijkte menigen inlandschen
handelaar te Pontianak gevestigd, terwijl de zaken der Compagnie
gedurig meer achteruit gingenflVien beweerde dat een vermögen van
eene ton gouds, — grootendeels verworven door den smokkelhandel in
artikelen, d ie , volgens de contracten, aan de Compagnie hadden
moeten geleverd worden, of althans door de betaling der regten hare
kas hadden moeten stijven, — voor een Boeginees te Pontianak
nog onbeduidend geacht werd. Zoo werd dan reeds in 1790
door het bestuur der Compagnie het besluit gevormd, om Pontianak
en de geheele Westkust, als » nuttelooze en ondragelijke lastpos-
ten” , te verlaten, en den 8sten October 1791 werd de laatste hand
aan de uitvoering gelegd 2). De Compagnie had ten opzigte harer
verrigtingen op Borneo’s Westkust naar waarheid op zieh zelve het
zeggen kunnen toepassen, waarmede een Spanjaard zijne eigene
natie beschreef: » nacimos arreglando, vivemos arreglando, y por
fin moriremos sin haber arreglado nada.”/~
J) Leyden, p. 42.
8) G. Muller, bl. 2 1 5 , 2 1 6 , 3 4 8 , Muntinghe, bl. 1 7 4 , Tobias, bl. 55,
en HS., bl. 4 5 , Leyden, p. 4 1 , 42.
■ « IBM ^ JeM*
J a j, | . / / / a / J | ■ jaK iJfefcfez:- Jtäahsc & m
BORNEO’S WESTKUST.
D E E D E B O E K .
DE OPKOMST EN INRIGTING DER CHINESCHE
KOLONIEN EN DE ZEEROOVERIJ.