cn de klonten stuk stootende. Het goud bezinkt dan en het grove
zand wordt naar de rivier weggespoeld. Daarmede gaat men voort
zoolang er water is , indien de pagong door regenwater, en het
geheele jaar door, indien deze door een riviertje gevuld wordt.
Tweemaal ’sjaars (tegen het Ghinesche nieuwjaar en tegen het
vertrek der wankangs, in Februarij en Julij) wordt het goud af“
gescheiden ran het zand, met hetwelk het in de 8 ä 9 vademen
lange waterleidingen is blijven liggen. Hiertoe wordt de in die leiding
zieh bevindende aarde in eenen doelang of platten, in het
midden ongeveer twee duim diep toeloopenden schotel van ketapan-
hout gedaan. Deze doelang wordt met beide handenop de oppervlakte
van het water, en zoo dat dit telkens van de eene of andere zijde
er inloopt, rondgedraaid, waardoor de aarde wegspoelt. De steenen
worden met de hand weggenomen, en na drie of vier minulen
spoelens blijft het goud alleen over. Het is in schilfertjes of zeer
kleine korrels. Beneden den elleboog, waar de leiding naar de
rivier afloopt, wordt zeer weinig goed meer gevonden. De eigenaar
of eigenaars van de mijn geven zieh de moeite niet het te verza-
melen, maar de vrouwen en hinderen zoeken er soms nog iets uit.
De opbrengst eener mijn behoort gemeenlijk aan den ondernemer
of geldschieter; de overige arbeiders zijn gewoonlijk daglooners, die
evenwel soms ook een aandeel in de onderneming krijgen 1).” Uit
het statistiek overzigt der goudwasscherijen in het gebied der Iia-
poeas bij deze beschrijving gevoegd, blijkt dat de meeste slechts
aan een tot zes werklieden arbeid verschaffen. In het gebied van
Sekadouw zijn echter, bij het Chinesche kamp Soengei-Aja 2) , twee
grootere goudwasscherijen, te Soengei-Kroesin en Soengei-Bangkang,
van welke de eerste aan 3 3 , de tweede aan 40 Chinezen werk
verschaft, en in het gebied van Sintang worden de voornaamste
mijnen , te Batoe-Lintang en Gandis gelegen, door 18 en 16 Ghinesche
arbeiders bewerkt 3).
*) Van Lijnden, N. T. bl. 6 1 5 , 616.
2) Zie boven , bl. 47.
3) Van Lijnden N. T . , bl. 614. Volgens Gronovius, bl. 3 5 0 , werkten
in 1823 200 Chinezen in vier mijnen bij Soengei-Aja, 50 in twee mijnen
te Soengei-Lenkop, 40 in ödne mijn te Kalakoe, allen in het gebied
van Sekadouw. In Sintang noemt de heer van Lijnden 21 mijnen, te za-
men met ruim 80 werklieden, waaronder zeven of acht Maleijers. Gronovius
spreekt, bl. 3 5 3 , van 13 mijnen in den omtrek van Sintang, door
100 Chinezen bewerkt.
Ik heb reeds boven gezegd, dat in het Kapoeas-gebied het goud
voornamelijk in heuvels wordt aangetroffen 1). De grond dezer läge,
bolvormige hoogten wordt weggegraven tot op het horizontale vlak,
waarin de waterleiding ligt, dat natuurlijk verheven moet zijn boven
den hoogslen stand der rivier, waarin deze uitloopt. Te Baning
in het gebied van Sintang is eene parit, waarin de zwarte boven-
grond, ofschoon te hoog gelegen om als rivierslib beschouwd te worden,
mede wordt gewasschen, en, zoo men zegt, dikwijls het meeste
goud bevat 2). De ondernemers der parits moeten in de Kapoeas-
landen aan de vorsten of hunne rijksgrooten jaarlijks eene zekere
hoeveelheid goud betalen voor het regt om den grond te bewerken,
en zieh bovendien een gedwongen handel, waardoor aan de arbeiders
het benoodigde tegen zeer hooge prijzen geleverd wordt, laten
welgvallen 3). De knevelarijen, waaraan zij zijn blootgesteld, zijn
een voorname hinderpaal voor de uilbreiding van dezen tak van
industrie in dit gedeelte des eilands 4).
Geheel anders is de staat van zaken in de districten, waarin de
Chinesche kongsies haar gezag uitoefenen. De mijn-vereenigingen
achten zieh hier de uitsluitende bezitters van al het goud, en zoo-
dra ter kennisse der kongsie gebragt is, dat goud-houdende gronden
ontdekt zijn, haast zij zieh daarvan bezit te nemen, en legt e r, zoo
zij zulks goedvindt, eene goudgraverij aan. Hij, die verzuimd heeft
van de ontdekking van goudgronden aan de kongsie, tot welker
gebied zij ne kampong of dessa behoort, kennis te geven, en hij die
het waagt op eigen gezag goud te graven, hij zij Chinees, Maleijer
of Dajak, wordt met zware geldboeten en soms met gruwelijke ver-
minkingen gestraft 3). Daarentegen wordt aan kleine vereenigingen
op aanvrage vaak verlof verleend tot ontginning van goudgronden,
mits zij zieh verbinden een deel der behaalde winsten aan de kongsies
af te staan. Het aantal dezer kleine mijnen, die te midden der
grootere werken, door de kongsies aangelegd, verspreid liggen,
is zeer aanzienlijk. De wijze van werken is dezelfde als de reeds
beschrevene, die in het gebied der Kapoeas gebruikelijk is , en
het aantal arbeiders bij elke mijn wisselt af van 10 tot 2 3 , de
’) Zie boven, bl. 30.
s) Groll, aanteek. op van Lijnden N. T ., bl. 6 1 5 , 606.
!) Gronovius , bl. 348 , 350 , 353.
*) Van Lijnden N. T . , bl. 584.
’) Van Kervel, bl. 192.