waterval opmerkte, Boetang en Kleminting naar Semandang *), en
bereikte van daar over Lojang, Kandong-Gariat, Moela en Saboemha,
het distrikt Kwalang-oedik of Opper-Kwalang. De rivier Kwalang
behoort mede tot het gebied van Simpang, en ontspringt aan den
berg Lajang op de grenzen van Meliouw; doch hare wateren vloei-
jen niet der Simpang-rivier toe, maar stroomen westwaarts, waar
zij zieh met de Dawah- of Mantoet-rivier, den zuid-oostelijken tak
van de Kapoeas, vereenigt. De Dajaks aan de Kwalang zijn in die
van Kwalang-hilir en Kwalang-oedik of die van Neder- en Opper-
Kwalang verdeeld 2). Thomson bezocht in Opper-Kwalang de doe-
koe’s Kenjaing, Moewi en Berkwak, en voer vervolgens, onder aan-
houdende worsteling met den Sterken stroom en tallooze drijvende
boomstammen, ondiepten en zandbanken, de Kwalang op tot Sam-
berah, vanwaar hij weldra het gebied van Meliouw aan de Kapoeas
bereikte. Hij vond in deze streken over het geheel eene elders onder
de Dajaks schaars gekende welvaart, vrij dragelijke paden en
bruggen, overvloed van rijst, vruchten, honig, areng- en riet-sui-
k e r, oebi’s en andere levensmiddelen, en niet zelden een voorko-
mend en gastvrij onthaal 3). De Dajaks aan de Kwalang vervaar-
gen van merbouw- en kladan-hout, zonder hulp van spijkers, praau-
wen van 2 tot 4 kojangs, waarmede zij zelfs de Mendouw en de
baai van Simpang bevaren 4).
Wij keeren na dezen uitstap tot de rivier van Simpang terug.
Omstreeks drie uren boven hare vereeniging met de Semandang
splitst zij zieh in twee takken, de Sidjouw en de Matan. De hoofd-
negerie Simpang ligt aan het punt hunner vereeniging. Van den
mond tot in de nabijheid der n ege rie^indt men in den regentijd
nergens vasten grond, nergens eenige hut of zelfs teeken, dat hooger
op aan de rivier menschen wonen. Alles is wild en woest, gelijk de
natuur het heeft gevormd. Een half uur beneden Simpang ziet men
de eerste huizen, verspreid tusschen eenige ladangsfclie hier sedert
het herstel van het Nederlandsch gezag op Borneo de digte bosschen
hebben vervangen. Simpang is weder geheel op soörtgelijke wijze als
Pontianak en Sambas gebouwd. De moskee en de dalem van den
Sultan staan beiden op de Iandtong, door de vereeniging der beide
rivieren gevormd. De laalste is een zeer eenvoudig, maar stevig
en ruim gebouw, op zware palen van ijzerhout rustend, en inge-
sloten door eene omheining, ter hoogte van 20 ä 24 voet en in
het vierkant ter lengte van 200 voet aan elke zijde, insgelijks uit
sterk ijzerhout vervaardigd. De balei, waarin de Panembahan ge-
hoor verleent, regt spreekt en vreemdelingen ontvangt, is een af-
zonderlijk gebouw, buiten, maar in de nabijheid van denjlalem
opgerigt. Zoowel de dalem als de moskee zijn in 1815 door Dajaks
gebouwd, en schoon het zwijn den Moslemen een gruwel is,
werd menig varken met gezouten rijst bij den opbouw van hun
bedehuis genuttigd. Voor het overige bestaat de plaats uit onder-
scheidene kampongs of wijken, deels aan de Sidjouw, deels aan
de Matan, en deels aan de Simpang gelegen. Het terrein, waarop
deze kampongs sta an , is moerassig en wordt vaak door de rivier
overstroomd, waarom ook hier de huizen zeven of acht voet boven
den grond verheven zijn. Alleen het kwartier der Chinezen, wier
getal intusschen -zeer gering i s , maakt hierop eene uitzondering.
Zij hebben daar voor h ie r, gelijk elders, het hoogste gedeelte van
het terrein uitgezocht, waar zij moestuinen aangelegd en het veld
in den omtrek bebouwd hebben. Al de woningen van Simpang
zijn klein en siecht gebouwd, maar de duizenden kokospalmen en
andere boomen, tusschen de huizen verspreid, geven aan de plaats
bij den eersten opslag een bevallig aanzien. De toegang tot de
negerie wordt beschermd door twee bentings of inlandsche forten
van een vervallen voorkomen. Het grootste, op den linker-oever
der rivier, is met vier, het kleinere, op den regter-oever, met twee
stukken zwaar geschut gewapend. De rivier tusschen de beide forten
is met een boom, die uit verscheiden stukken bestaat, geslo-
ten. Men kan van dit punt, door de menigvuldige bogten der rivier,
de geheele plaats niet overzien, maar ontwaart op den voorgrond
slechts enkele wachthuizen , het kleine Chinesche kamp en eenige
andere woningen , terwijl ter wederzijde het digt geboomte den
gezigtskring beperkt. Op den achtergrond ziet men den Spontiak
en Pamakan, in blaauwe nevelen gehuld, en wanneer men iets
hooger opvaart, vertoont zieh regts, achter het Chinesche kamp,
het Palongan-gebergte met zijne ontoegankelijke wouden. De heer
Müller rekent de bevolking van Simpang op 500 a 550 weerbare