of watervallen en zandplaten bemoeijelijkt, De riams worden ge-
vormd door opeenstapelingen van rotsen, over en door welke zieh
het water, soms wel een kwartier uurs ver, al bruischende en zie-
dende een weg baant, nu eens trapswijze, dan weder plotseling,
eenige voeten dalende, terwijl naar alle rigtingen zieh wendende
stroomingen geboren worden. Soms valt het water bij deze riams
niet minder dan 12 en zelfs tot 20 voet. Evenwel zijn deze ri-
vieren met voorzigtigheid en de noodige kennis omtrent de ligging
der steenen en den loop der stroomen bevaarbaar en de eenige
weg, längs welken men de bovenlanden kan bereiken, tenzij men
dien naam aan de woeste en naauw kenbare paden der Dajaks,'
alleen voor henzelven begaanbaar, mögt willen schenken. Het
grootste gevaar is gelegen in het afvaren der riams, waartoe de
mogelijkheid van den waterstand afhankelijk is. Men bewondert
den moed der LandakkerS, wanneer zij zieh met hunne sampans
aan de gevaarlijke proefneming wagen. Eene hand verkeerd aan
het roer geslagen of een averegtsche zwaai van den pagaaijer, die
op de plegt is gezeten, doet het vaartuig in een oogenblik omslaan,
ten koste niet enkel der lading, maar ook van menschenlevens,
daar weinige zwemmers in Staat zijn aan den sterken stroom het
hoofd te bieden. Bij het opvaren worden de- goederen gelost en gedra-
gen en de boot over de rotsen heen gesleept, ’t geen een eindeloos
oponthoud veroorzaakt 1). Bij deze hinderpalen voegen zieh die van
over de rivier hangend geboomte en van drijvende of vastzittende
stronken en boomstammen, die gemakkelijk zouden zijn te ver-
wijderen, indien niet de inboorlingen zieh liever getroostten jaar
aan jaar met deze kleine belemmeringen te worstelen, dan ze door
eene krachtige inspanning eens voor goed uit den weg te ruimen 2).
Wanneer men de Bentjoekei opvaart, bereikt men, na vier of vijf
riams te zijn doorgeworsteld, den mond van een kleinen z ijtak ,
de Rajang, en, ongeveer een uur roeijens verder, eene hangende
brug, van Dajaksch maaksel, die den naam draagt van Titi Ma-
djouw. Zij is gevormd van latten en teenen en overspant de rivier
in de gedaante eener boog, die in het midden 16 of 18 voeten
hoog is. Aan de eene zijde wordt zij gedragen door een boom,
die over het water hangt, aan de andere door eenige in den grond
gedreven palen. Het midden wordt opgehouden door lange wis-
sehen, uit wortels gevlochten, die wel over een derde der lengte
van de brug om hare leuningen loopen, en op den oever aan boom-
takken zijn vastgemaakt. Nog een uur roeijens hooger komt men aan
eene aanlegplaats, Pangkalan Djenteng geheeten, vanwaar een pad
gaat naar de kampong Djenteng en vandaar naar eenige andere
Dajaksche kampongs, behoorend tot het distrikt Sekandis, op onge-
woon kleine afstanden van elkander gelegen. Het landschap is hier
zoo bekoorlijk, dat men zieh naauwelijks verbeelden kan te midden
der wildernissen van Borneo te zijn. De bevalligsle afwisse-
ling van heuvelen en dalen, open velden en digte bosschen, wordt
nog verlevendigd door tallooze beken, die zieh in alle rigtingen
kronkelen, nu zieh met geweld van een uitstekende rots afstortend,
dan längs effener hellingen ridselend, dan weder zieh verliezend in
de diepte eener enge vallei. Niets, entbreekt er om deze streek tot
een bloeijenden tuin te maken, dan de nijvere hand der menschen,
door een helder hoofd bestuurd. Betrekkelijk is zij goed bevolkt; de
kampongs zijn echter onderling verbonden door paden, waarop men
soms meer kruipen dan gaan moet, nu eens onder het hooge alang-
gras als begraven wordt, en dan weder wegens de slijkerigheid alle
kracht moet inspannen om op de been te blijven 1). Hooger op aan
de Bentjoekei ligt eene kampong van denzelfden naam als de rivier,
waarover een pad loopt, dat van Ngabang naar Sambas voert 2).
Op de rivier Djamboe ontmoet men, bij het opvaren, niet minder
dan 30 ä 40 riams, aleer men het punt harer vereeniging met de
Padeh, op vijf dagen roeijens boven Monggo, bereikt 3). Aan een
kleinen zijtak dezer rivier, de Karangan geheeten, een kristal-
heldere stroom van zeer afwisselende diepte, die in het drooge
saizoen 5 of 6 voet beneden zijne oevers blijft, en ze nogtans in
den regentijd vaak te buiten treedt, verheffen zieh, op twee beval-
lige heuvelen, die zachtkens uit het bed van het riviertje oprijzen,
sedert 1842 een drietal eenvoudige, van latten en boomschors ver-
vaardigde woningen, verblijven des lichts en des vredes te midden
der duistere woestenijen van dit eiland. Zij werden door de Ameri-
kaansche zendelingen Thomson en Youngblood opgerigt op eene
p iek , door de Dajaks Oto genaamd, doch beter onder den naam
*) Thomson, p. 1 2 3 , 124.
s> Yan Lijnden N. T ., bl. 579.