en terwijl een deel den dood vond in de golven, werden de overigen
op de andere b rik , op welke zieh de Gouverneur bevond, opgeno-
men, waarna zij zieh zoo spoedig mogelijk verwijderde. Vijf en
veertig stukken geschut en een aanzienlijk bedrag aan geld en goede-
ren, te zarnen op wel een millioen Spaansche matten geschat, vielen
in handen van Tenteng; doch volgens de Engelsche berigten werden
van bet garnizoen sleehts 13 man gemist. De Datoe’s van Soe-
loe, voor de wraak der Engelschen beducht, verklaarden Tenteng ver-
vallen van zijne waardigheid als hoofd, en verbanden hem uit het
land; doch toen hij den 25sten Maart met zijn rijken buit te Soe-
loe aankwam, vergaten zij hunne vrees, en haalden hem met ge-
juich in , en een Engelsch oorlogschip, dat den 6den Julij het eiland
Balambangan en de gestolen goederen kwam opeischen, moest on-
verrigter zake vertrekken. Vreemd is het dat de geschonden Britsche
vlag ongewroken is gebleven *).
Terwijl de Engelschen op Balambangan gezeten waren, trachtten
zij hunnen invloed ook over de naburige gewesten uit te breiden.
Reeds vóór 1760 hadden jaarlijks schepen der Compagnie de haven
van Broenei bezocht 2) ; en zelfs had zieh in 1772 het schip Bril-
lance naar Passir aan de Zuid-oostkust van Borneo begeven, . om
aldaar eene faktorij op te rigten, als eene stapelplaats voor opium
en Indische stukgoederen en voor den smokkelhandel in specerijen,
ofschoon het wegens den onrustigen staat des lands onverrigter
zake was teruggekeerd 3). Toen echter de Britten in Balambangan
een vast punt in deze wateren erlangd hadden, achtten zij het
*) Ik ben hier hoofdzakelijk het zeer uitvoerig verhaal gevolgd, uit
Spaansche bronnen medegedeeld door Belcher, I , p. 285—2 9 3 , met ver-
gelijking van de teregtwijzing, I I , p. 1 1 9 , van Hunt. S. A ., p. 3 5 , 5 2 ,
en van Keppell, D ., I I , p. 164. Zie nog Temminck, p. 4 4 5 , en Hunt
B ., p. XLVHI.
s) Hunt B . , p. XXV.
s) Leyden, p. 1 7 , Raffles, Hist, of Java, I , p. 2 6 7 , Earl, p. 334.
Hunt B ., p. X X V , zegt daarentegen, dat in 1775 het schip Bridgewater
naar Passir gezonden werd. Het jaartal heeft eenige waarschijnlijkheid,
dewijl dan deze onderneming van Balambangan kon zijn uitgegaan, maar
daar Hunts aanteekeningen meestal sleehts memoriter opgeteekend schijnen,
durf ik zijn gezag niet tegen dat van Leyden en Raffles in de schaal leggen.
wenschelijk inzonderheid met Broenei in nadere betrekking te körnen,
en zond de Gouverneur van Balambangan in 1774 den heer
Jesse derwaarts, om een contract met den Sultan tesluiten. Hetdoel
dezer zending werd volkomen bereikt. Het bestuur van Balambangan
beloofde den Sultan bescherming tegen de roovers van Soeloe en Mindanao,
en bedong daarentegen voor die vestiging het uitsluitend
regt om peper uit Broenei uittevoeren, in de hoop van daardoor de
Ghinesche jonken, die dit artikel aldaar afhaalden, naar Balambangan
te lokken 1). Aan de voorwaarden van dit verdrag kon echter
geen gevolg worden gegeven, daar het reeds in het volgende jaar
bleek, dat de bezetting van Balambangan, in stede van bescherming
aan anderen te verleenen, zelve die bescherming behoefde.
De b r ik , die toen aan de roovers ontsnapte, zette koers naar Broen
e i, waar de vlugtelingen wel ontvangen werden 2). Waarschijn-
lijk werd toen of het jaar te voren de faktorij gebouwd, waarvan
ten tijde van den heer Hunt (1812) de overblijfselen nog aanwezig
waren 3), De Engelsche handelden h ie r , doch op kleine schaal,
in stukgoederen, die zij ruilden tegen peper en stofgoud 4). Forrest
, die in 1 7 7 3 , op zijne terugreis van Nieuw-Guinea, Broenei bezocht,
vond er het verkeer met China nog bloeijende 5); maar se-
dert nam de handel dezer plaats meer en meer af en werd Borneo’s
Noordkust meer en meer een ontoegankelijk rooversnest. Dus werd
in 1788 het schip May van Calcutta te Broenei afgeloopen, al de
Europeanen omgebragt en de laskars tot slavernij gedoemd, terwijl
de roovers van Broenei en Sambas in 1803 het schip Susanna van
J) Raffles, t. a. p., p. 2 6 7 , Low, p. 1 0 0 , Logan, p. 5 1 2 , Leyden,
p. 6. — Belcher, I I , p. 169— 1 7 3 , geeft een uittreksel van het verslag
van den heer Jesse aan het Hof van directeuren.
2) Logan, p. 512, Keppell, D ., I I , p. 1 6 4 , Temminck, p. 446.
3) Hunt B ., p. XXV. Temminck en ook Keppell zouden doen vermoeden,
dat deze faktorij was aangelegd op het eiland Laboean, doch die
omstandigheid zou zeker bij de latere inbezitneming van Laboean niet voor-
bijgezien, en door Mundy, Belcher, o f andere schrijrers over die gebeur-
tenis vermeld zijn.
*) Leyden, p. 7.
') Voyage to New Guinea, p. 3 8 0 , 3 8 1 , en uittreksels daaruit bij
Logan, p. 524, 5 2 5 , 6 1 3 , 614.